Nederlandse boeren staan klaar om aan het nieuwe groeiseizoen te beginnen. Zo ook akkerbouwer Jaap van Wenum uit Kootwijkerbroek (51). Hij koopt zijn kunstmest, met kalium, stikstof en fosfaat als belangrijkste bestanddelen, altijd pas op het laatste moment in. Dit jaar komt hem dat duur te staan. Vorig jaar stegen de kunstmestprijzen al naar recordhoogte door de hoge aardgasprijzen. Nu stijgen ze nog verder. Yara’s kunstmestfabriek in Sluiskil verbruikt jaarlijks ongeveer net zoveel gas als 1,3 miljoen Nederlandse huishoudens. Yara besloot deze week zelfs twee fabrieken in Frankrijk en Italië stil te leggen vanwege de hoge aardgaskosten.
Effect op de Nederlandse landbouw
Rusland is de grootste leverancier van kunstmest aan de EU; In het land zijn veel fosfaatmijnen, terwijl er niet een Europees land is dat over fosfaat beschikt. Maar sinds deze week adviseert de Russische overheid kunstmestproducenten te stoppen met de export.
De Nederlandse boeren zijn relatief goed af. “Nederland heeft vrij jonge en voedselrijke bodems”, zegt Romke Postma, bodemkundige en onderzoeker bij het Nutriënten Management Instituut (NMI). Daarnaast beschikt Nederland over een grote veestapel. “En dus over veel organische mest.” Ook boer Van Wenum probeert nu dierlijke mest in te zetten. “Maar niet iedere soort mest is geschikt voor alle gewassen”, zegt hij. Daarnaast is het gebruik van dierlijke mest aan strenge regels gebonden. Ook andere alternatieven, zoals slib of compost bieden niet gelijk een oplossing. Voorlopig blijven Nederlandse boeren dus kunstmest inkopen. Voor een hoge prijs. Die wordt doorberekend aan de eindgebruiker. Tegelijkertijd beseft Van Wenum dat Nederlandse boeren bevoorrecht zijn. “Wij draaien wel door, maar in andere landen stopt de productie omdat ze de rekening niet meer kunnen betalen.”
Effect in ontwikkelingslanden
In het buitenland beschikken boeren vaak niet over veel natuurlijke mest. En vooral in Afrika en Australië zijn bodems vaak oud en verweerd omdat er geen aardbevingen en overstromingen hebben plaatsgevonden. “Daardoor zitten er nog maar weinig natuurlijke voedingsstoffen in de grond”, legt Postma uit. “Vooral in Afrika is kunstmest hard nodig. Zonder kunstmest zou er 50 procent minder voedsel op deze wereld zijn. Wim de Vries, hoogleraar milieu-systeemanalyse, rekent voor dat de wereldbevolking in honderd jaar tijd groeide van dik één miljard naar acht miljard. Zo lang bestaat kunstmest ook. “Die groei is bijna alleen maar te begrijpen vanuit de uitvinding van kunstmest.”*
Effecten in Brazilië (door Wies Ubachs, Rio de Janeiro)
Het lijkt president Bolsonaro een prima idee: nu de oorlog in Oekraïne is uitgebroken kan Brazilië best inheemse gebieden binnengaan om kalium te winnen, de grondstof voor kunstmest die Brazilië tot nu toe uit Rusland invoerde. Momenteel is het nog verboden voor derden om in inheemse gebieden economische activiteiten te ontwikkelen, maar sinds 2020 ligt er een wetsvoorstel in het congres om dit verbod ongedaan te maken, tot afschuw van natuurbeschermers en de inheemsen zelf. De oorlog in Oekraïne heeft de regering een argument gegeven om het wetsvoorstel sneller in stemming te brengen. Naar verwachting is de stemming half april.
Brazilië is een van de vier grootste voedselproducenten ter wereld en de grootste producent van koffie, soja en suiker. De landbouw wordt gezien als de motor van de economie. De Braziliaanse Nationale Kunstmestvereniging schat dat het land over drie maanden door zijn voorraden kunstmest heen is, zo schrijft The Wall Street Journal.
Het volgende zaaiseizoen van de belangrijkste gewassen, zoals soja, begint in augustus- september. De Braziliaanse vereniging van sojatelers vreest dat door de schaarste aan kunstmest de prijzen zo hoog zullen zijn dat het niet meer de moeite waard is om te zaaien. In de jaren tachtig produceerde Brazilië 80 procent van de kunstmest die het nodig had zelf. Sindsdien groeide de import, omdat invoer goedkoper was. Nu importeert het land 85 procent van zijn kunstmest, terwijl de landbouwsector groeit en de vraag naar kunstmest toeneemt. Een kwart van de benodigde producten komt uit Rusland. Van kalium wordt zelfs 70 procent uit Rusland en Wit-Rusland betrokken.; dat is het moeilijkst vervangbaar.
Sinds een jaar werkt het ministerie van landbouw aan een nationaal kunstmestplan. Om de productie in eigen land te hervatten zijn de inheemse gebieden, waarvan het allergrootste deel in de Amazone ligt, niet nodig, stelde Raoni Rajão in het nieuwsprogramma Globo News. Rajão is milieu-onderzoeker verbonden aan de federale universiteit van Minas Gerais . “Minder dan een derde van het kalium ligt in de Amazone, de rest in de deelstaten São Paulo, Sergipe en Minas Gerais. En van wat er in de Amazone ligt, is het aandeel in inheemse gebieden minder dan 10 %
foto: Zakken met kunstmest, op weg naar boeren in Bangladesh. FOTO ANP Voedselteelt
Met dank aan Trouw: 12 maart,Trouw,
– Boeren gaan hun kunstmest missen, Yara van Buuren