‘Oases’ is het zesde boek van Luc Vankrunkelsven over Brazilië, en dit boek focust op het Braziliaanse savanne-gebied genaamd de Cerrado. ‘Een ecosysteem van miljoenen jaren oud – ouder dan het Amazonegebied – wordt in enkele decennia van de kaart geveegd’, aldus Luc Vankrunkelsven. 40% van de Cerrado is al ontbost. Maar de titel is ‘Oases’: overal vindt hij oases waar de savanne weelderig bloeit; agro-ecologische bedrijven die een veelheid aan producten opleveren en zo toekomstbestendig zijn geworden. Hij trekt parallellen tussen vernieuwers in Brazilië en België.
En niet alleen in het boek: ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de organisatie ‘Wervel’ zijn een aantal mensen dit jaar met Luc meegegaan en is er een mooie documentaire gemaakt over de Cerrado en de oases, ‘Het ritme van de Rups’ (22 min) te vinden op you tube. (Een rups kruipt tot ze gaat vliegen!) Bovendien is er door Wervel een rapport (8 pag.) uitgebracht: The Cerrado under threat.
Oases
In het boek maakt Luc een reis langs steden en stadjes en boerderijen, geeft lezingen, discussieert met studenten, reflecteert ter plekke op de radio en t.v., en in blogs die in het boek verzameld zijn. De helft van het jaar is hij in Brazilië en de andere helft in Vlaanderen. Zijn boeken verschijnen altijd in het Portugees en in het Nederlands. Hier ter illustratie enkele van de onderwerpen waar hij over schrijft.
Er is ten eerste een water probleem: er is meer droogte, rivieren zijn praktisch allemaal vervuild, 30% van het water gaat al in de leidingen verloren,, vóór het de mensen bereikt. 70% Van het water komt van de Amazone, en daarvan gaat 70% naar de landbouw, bijvoorbeeld naar de eucalyptus plantages die verbrand worden voor houtskool voor de energie-opwekking voor de mijnen in de staat Minas Gerais (zo groot als Frankrijk). Ook gaat het water naar de landbouw (mais, soja voor Europa). Illegale kap wordt langs kronkelwegen legaal, via corruptie, en moorden op controle-ambtenaren worden niet geschuwd.
De Rio Madera is buiten zijn oevers getreden (nog nooit vertoond), door smeltwater uit de Andes en door regenval in Bolivia en Peru, terwijl er in Sao Paulo een groot watertekort is. Dat alles i.v.m. boskap in de Amazone waardoor de luchtcirculatie en de verdamping veranderen. Er is nog steeds een water-oorlog tussen Rio en Sao Paulo: wie weet de meeste rivieren om te leiden naar zijn stad?
In Brazilië zijn er twee ministeries van landbouw: de export landbouw, en de ‘agricultura familiar’, gezinslandbouw. Helaas heeft de rechtse regering dit jaar onmiddellijk, binnen 24 uur, het ministerie voor die miljoenen kleinere boeren afgeschaft! Nu is Blairo Maggi, de grootste sojaboer ter wereld, minister van ‘àlle’ landbouw. (Zie voor recentere info evt. de nieuwe stukken van Vankrunkelsven van zijn rondreis van dit jaar: Soja-koning wordt minster van Landbouw , ook voor oandere onderwerpen,o.a. het Monsanto-gtribunaal)
Nu gaat 80% van de financiering van de ‘Agricultura Familiar’ naar de sojateelt! Scholen zijn verplicht uit hat potje wat voor de ‘gezinslandbouw ‘ overblijft voedsel voor schoolmaaltijden af te nemen van gezinsbedrijven, dat is een heel goed aanbestedings-systeem in Brazilië.
De FAEM in de zuidelijke plaats Pelotas, een oude slaven-streek, is een soort Wageningen, vanouds was een conservatief bolwerk waar zonen van grootgrondbezitters bijvoorbeeld voor veearts studeerde. Nu worden door een programma van de voormalige regering ook jongeren toegelaten vanuit de landhervorming met meer politieke visie en belangstelling voor agro-ecologie. En dat geeft conflicten, de eerste groep wil ‘apartheid’ .
Vankrunkelsven ziet om zich heen dat de Brazilianen verslaafd zijn aan hun telefoons en aan frisdrank, de obesitas neemt dan ook schrikbarend toe. Onderzoek door Irvine heeft uitgewezen dat er 20 obesogene stoffen zijn; in plastics, ingeblikt voedsel, maar ook fungicides. En het gebruik neemt alsmaar toe nu er ook een Australische rups en andere variëteiten in de soja zitten. Roundup Ready 2.0 is een nieuw gif dat ook die nieuwe rupsen vernietigt, zo stapelen de gifstoffen zich op.
Regionaal voedsel wordt gezien als onkruid. De overheid stimuleert het wel maar de honderden maniokmolens die door de overheid gedropt zijn staan stil omdat de mensen niet meer gewend zijn aan maniok. Maar in Goiânia, de hoofdstad van de Cerrado, is een traditioneel gerecht van groene mais toch weer populair geworden. Tegelijkertijd is er een overproductie aan suikerriet die men dan maar omzet in ethanol. Er zijn al 39 fabrieken voor deze ‘groene’ brandstof, maar veel ervan zijn al verliesgevend.
Dit waren maar enkele van de zeer informatieve stukjes waarmee Vankrunkelsven Brazilië voor ons dichtbij brengt. Niet vrolijk stemmend. Maar dan zijn er die oases. Het CEDAC (Centrum voor agro-ecologische ontwikkeling van de Cerrado) kan al op mooie resultaten bogen: veel bedrijven hebben een gemengde teelt van koffie, fruitbomen, groentes: voedselbossen. Watertjes zijn weer gaan stromen, vogels keren terug. Wat een verademing. Dat is is het beste zien in de video.
Vankrunkelsven hoopt dat de oases die hij bezocht corridors van groen zullen worden.
Prijs € 19,-; als het besteld wordt bij Werelddelen.nl (Tilburg) scheelt het aanzienlijk in de verzendkostenvergeleken bij verzending vanuit België.
bespreking door Greet Goverde
.