Interview in Vrij Nederland: ‘Dat Nederland de efficiëntste landbouw ter wereld heeft is een sprookje. Boer Meino Smit bedacht een alternatief’

Afgelopen zomer publiceerde Meino Smit zijn boek Naar een duurzame landbouw in 2040. Hij had ook een standje bij de Voedsel Anders-conferentie in juni 2022 in Wageningen en verkocht er vele exemplaren.
Het is een geactualiseerde versie van zijn proefschrift in 2018. In 2020 schreef Greet Goverde hier een artikel over: https://aardeboerconsument.nl/in-2015-gebruikte-de-landbouw-6x-zoveel-energie-als-in-1952-voor-dezelfde-output

Deze maand (december 2022) staat een interview door Michiel Bussink met hem in Vrij Nederland. Zie: https://www.vn.nl/meino-smit-landbouw/
Het artikel is hot op Twitter en bereikte onder tussen de Tweede Kamer en het maatschappelijke middenveld rond landbouw, natuur en milieu. Het geeft veel stof tot discussie en sterkt ons in onze strijd voor een rechtvaardiger handels- en landbouwbeleid, waardoor zoveel mogelijk gezinsbedrijven in de landbouw een eerlijk inkomen kunnen verdienen.

Enkele citaten van Meino Smit:

* ‘Het was erger dan ik dacht. De Nederlandse landbouw gebruikt geweldig veel input aan fossiele energie, veevoer, kunstmest, grond en andere grondstoffen, en dat staat in geen verhouding tot wat het oplevert.
Dat Nederland de efficiëntste landbouw ter wereld heeft, is een sprookje, een pr-verhaal. Voor elke hectare landbouwgrond in Nederland gebruiken we elders in de wereld twee hectare. Ik heb met eigen ogen al die sojavelden in Zuid-Amerika gezien waar het veevoer voor onze veehouderij wordt geteeld.’

* ‘Ik heb de Energy Return on Energy Investment (EROEI) van de Nederlandse landbouw berekend, de verhouding tussen wat je er aan energie instopt en wat je ervoor terugkrijgt in de vorm van de energetische waarde aan voedingsmiddelen. Dan is de Nederlandse landbouw al sinds 1955 een netto verbruiker van energie: er wordt 2,4 keer zoveel energie ingestopt dan dat het oplevert. Weeg je ook al het landgebruik mee, dan is de output per hectare in de vorm van landbouwproducten sinds 1950 gestegen met 17 procent en de input per hectare met 700 procent.’

* ‘Volledige omschakeling (naar hernieuwbare energiebronnen) is dus onmogelijk. (…) Maar de transitie naar een duurzame of lage-input-economie is onontkoombaar en zal dus vooral van besparing moeten komen: het energiegebruik moet met 90 procent worden verminderd. Die overige tien procent kun je dan opwekken met zon, wind, waterkracht en dergelijke.’

*  ‘Om een duurzaam landbouwsysteem mogelijk te maken, moet energie veel duurder worden en arbeid veel goedkoper.
Omdat in mijn toekomstscenario arbeid goedkoper wordt en energie veel duurder, komt er op de boerderijen zelf veel meer werk bij. Ik kom op 470.000 extra benodigde directe arbeidsplaatsen in de landbouw.’

* Interviewer: ‘Als je al die droge feiten in de tabelletjes uit uw op boek op een rijtje ziet, moet je dan niet concluderen dat onze huidige manier van landbouwen nogal irrationeel is?’
‘Zeker als je er ook nog eens de maatschappelijke kosten bij betrekt. De schade van emissie van broeikasgassen, kosten van waterzuivering vanwege bestrijdingsmiddelen, verlies aan biodiversiteit, dierziekten, achteruitgang van de bodem: als je die kosten meetelt, die nu niet zijn doorberekend in de voedselprijzen, heb je een schadepost van jaarlijks tussen de vijf en twintig miljard euro.’

*  ‘Het huidige systeem werkt ook nog eens ten nadele van de boeren zelf. Het aantal boeren is teruggegaan van ruim 400.000 in 1950 naar 50.000 nu en als we het huidige beleid voortzetten, blijven er in 2040 nog maar 8000 boeren over. Dus ik begrijp er werkelijk niks van dat de boeren demonstreren voor behoud van het huidige systeem. (…) Tweederde van de boeren wil graag verduurzamen, maar weet niet hoe, bleek uit een enquête van dagblad Trouw.’

*  ‘Onteigenen is sowieso niet goed. Dan word je in je bestaan bedreigd. In plaats daarvan moet de overheid harde randvoorwaarden stellen om de landbouw te verduurzamen, waardoor je boeren perspectief biedt. Maar dat gebeurt niet.
In lijn met het advies van Remkes is het kabinet alleen bezig met symptoombestrijding, zonder langetermijnvisie. Met die 26 miljard om bedrijven bij natuurgebieden uit te kopen, verminder je het aantal boeren en vererger je juist de problemen.’

* Interviewer: ‘Hoe moet die radicale transitie die u voor ogen staat er wel komen?’
‘Je hebt geen keuze, je kunt op tijd gaan omschakelen of wachten tot de wal het schip keert. In beide gevallen zal het landbouwsysteem veranderen, maar als je tijdig begint met omschakelen, kan het op een vreedzame manier.
Een doelmatige maatregel is een CO2-heffing die tot aan 2050 elk jaar hoger wordt. Je kunt dat makkelijk invoeren zonder dat het voor veel extra bureaucratie zorgt. Daarmee ga je automatisch naar een minder kapitaalintensieve en meer arbeidsintensieve landbouw toe, die steeds minder vervuilt. Belangrijk is wel dat je het integraal toepast op de hele economie, dus niet alleen in de landbouw.
Ook voor vliegverkeer: het is belachelijk dat er nu zelfs geen BTW en accijns op kerosine wordt geheven. De boeren die Schiphol wilden bezetten, hadden wat dat betreft helemaal gelijk: het is niet verkoopbaar als je een hele bedrijfstak uitzondert van het beleid.’

* Interviewer: ‘Valt er in uw toekomstscenario voldoende voedsel te produceren voor alle 17 miljoen Nederlanders?’
‘Ja, maar dan hebben we alle landbouwgrond die er nu nog is nodig, daar moet je dan heel zuinig op zijn. Dus geen woningen meer op landbouwgrond, laat staan nieuwe bedrijventerreinen. Om dat te waarborgen, moet alle landbouwgrond een beschermde status krijgen.’

* ‘Daarnaast verdwijnt de im- en export van landbouwproducten voor een groot deel, is de consumptie van dierlijke producten minstens gehalveerd en eten we vooral fruit, groenten, granen, peulvruchten en noten. De veestapel moet dan met 80 procent worden gereduceerd. Dat kan ook niet anders als je geen veevoer meer importeert.’

*  ‘Maar per saldo – als je alle inputs en maatschappelijke kosten meerekent – is de opbrengst per hectare in mijn model groter dan die van het huidige landbouwsysteem. Bovendien is de landbouw dan natuurrijk, landschappelijk mooi en biedt het waardevol werk aan meer dan 500.000 mensen.’

* ‘Er gaat zoveel mis door het landbouwbeleid. Nu komt 80 procent van de Europese landbouwsubsidies terecht bij de grootste landbouwbedrijven, waardoor schaalvergroting en alle problemen die daarbij horen worden aangemoedigd. Draai dat nu eens om: zorg ervoor dat subsidies vooral bij de kleinschalige boeren terechtkomen.
De politiek gaat pas bewegen onder maatschappelijke druk. Dus daar moeten we het van hebben.’