Hoe kan het, dat een boer zes tot acht cent per kilo uien krijgt, terwijl die kilo bij de supermarkt zeven dubbeltjes kost? Op Boerderij.nl: ‘Het is duidelijk dat de telersprijs en de winkelprijs veel te ver uit elkaar liggen.’
Hieronder het woord aan het Financieel Dagblad, aan de NAV en aan de zuiderburen (Wervel in Vlaanderen)
Financieel Dagblad, 4 feb. j.l., in het artikel ‘De Boer Slaat terug’: Ja, boeren hebben het zwaar, maar ze krijgen wel steeds meer macht. De consument moet rekening houden met hogere prijzen voor levensmiddelen. In het artikel worden twee maatregelen genoemd die de boer aan een hoger inkomen moeten helpen: 1. een gedragscode voor supermarkten, die hun kosten niet op de boeren mogen afwentelen, 2. het recht voor boeren om onderling afspraken te maken.
Het financiaeel Dagblad is uiteraard sceptisch:
………Het vraagstuk wie het meest verdient aan landbouwproducten, houdt de levensmiddelenketen en de Europese politiek al jarenlang bezig. Ruim tien jaar geleden vlamde het debat op, toen de prijs van voedsel plots snel opliep. Reden: financiële instellingen gingen fors in landbouwproducten beleggen. De prijzen in winkels stegen, maar boeren constateerden dat die prijsstijging voor een belangrijk deel aan hun neus voorbijging.
De agrarische lobby begon daarop een offensief tegen de macht van supermarkten. Met beperkt resultaat. De Europese Commissie ging de prijzen scherper in de gaten houden en er kwam een vrijwillige gedragscode voor eerlijk handelen. Papier is echter geduldig, en harde Europese regulering was niet mogelijk door tegenstand van liberale lidstaten zoals Nederland. Ook de afdeling mededinging van de Europese Commissie verhinderde dat boeren meer armslag kregen.
De agrariërs bleven evenwel lidstaten en het Europees Parlement bewerken. Dat hun inkomen de afgelopen jaren zwaar onder druk stond – het ligt nu op 40% van het gemiddelde inkomen in de EU, en boeren van groot tot klein zitten in de penarie – hielp bij het overtuigen van politici.
Hun lobby lijkt nu succes te hebben gesorteerd. Eind december ging bijna ongemerkt een wijziging van de ‘Omnibus-verordening’ in. Deze stelt onder meer dat producentenorganisaties van boeren in de EU een expliciete ontheffing krijgen van de mededingingsrecht- bepalingen, bij het plannen van hun productie en bij verkopen. (red: onderlinge afspraken worden dus mogelijk)
Daarnaast komt Eurocommissaris van landbouw Phil Hogan in april met een voorstel tegen ‘oneerlijke handelspraktijken’, dat de machtspositie van de boeren verder moet verbeteren. Bij een recent bezoek aan Nederland zei Hogan dat hij ‘nu de steun van een meerderheid van de lidstaten heeft. In het verleden was dat niet zo.’ Hij nam opnieuw de supermarkten op de korrel. ‘Retailers gebruiken nu kortingen op zuivel om mensen naar de winkel te lokken. Dat gaat ten koste van wat boeren ontvangen. Dat moet stoppen. We willen meer transparantie in de prijsketen, zodat duidelijk is wie wat krijgt.’
Europese stroomlijning: Hogan speelt met zijn plannen in op de verwachting dat er in de Europese meerjarenbegroting straks minder geld voor boeren beschikbaar is. Ze kunnen dat nadeel wellicht opvangen als ze meer onderhandelingsmacht hebben.
De Ier vond minister Carola Schouten van Landbouw (ChristenUnie) aan zijn zijde. ….De Autoriteit Consument en Markt (ACM) krijgt een speciaal team voor de ‘agro-nutriketen’, dat specifieke bevoegdheden krijgt ten aanzien van geschillen met betrekking tot de gedragscode voor eerlijke handelspraktijken’. ‘De ACM gaat erop toezien dat boeren en tuinders hogere prijzen ontvangen van afnemers die bovenwettelijke eisen stellen, bijvoorbeeld ten aanzien van duurzaamheid of dierenwelzijn‘, staat in het regeerakkoord. In een reactie zegt de ACM nog ‘niet zo ver te zijn’. Een woordvoerder: ‘We zijn bezig met het opdoen van kennis en onderzoeken waar de pijn zit. De kwestie is voor de ACM in ieder geval ‘geen speerpunt voor het komende jaar’.
…..(nog steeds Financieel Daglad): De vraag rijst welk probleem de ACM precies moet aanpakken. Een proefproject uit 2013, waarbij boeren konden klagen over vermeend ongeoorloofde praktijken door handel en supermarkten, leverde om precies te zijn nul klachten op. De deelnemers aan het project, waaronder de agrarische belangenbehartiger LTO, vonden extra wet- en regelgeving niet nodig. Het CBL (de supermarkten) zit niet te wachten op overheidsingrijpen, schetst directeur Jansen. ‘Je weet zeker dat dat alleen maar tot bureaucratie leidt….
WEERWOORD NAV (Nederlandse akkerbouw Vakbond)
NAV: De enorme inkoopmacht van een handjevol supermarktketens en voedingsmiddelenbedrijven t.o.v.in NL enkele tienduizenden boeren (en in de EU enkele miljoenen boeren) leidt regelmatig tot prijzen die voor de boeren onder hun kostprijs ligt. De enige manier om hier echt iets aan te doen is dat boeren meer mogelijkheden krijgen om het aanbod te beïnvloeden. Wanneer de afnemers van boeren weten dat er meer dan voldoende product in de markt is, kunnen ze elkaar beconcurreren op de laagst mogelijke inkoopprijs. Op het moment dat de afnemers van boeren beginnen te vrezen dat er niet voldoende product in de markt is, moeten ze elkaar beconcurreren op inkoopvolume en gaan ze de boer meer geld bieden. De omvang van het aanbod t.o.v. de vraag is dus het belangrijkste gegeven voor de prijs die de boer ontvangt.
Een Gedragscode Eerlijke Handel kan voorkomen dat de afnemers van boeren nog eens extra druk op de prijzen uitoefenen in een situatie van overproductie. ( Maar een dergelijke regeling verandert niets aan de omvang van de productie.) Uit een ledenpeiling van Nederlandse Akkerbouw Vakbond blijkt dat 70% van de respondenten dergelijke praktijken aan den lijve hadden ondervonden. Dus de reactie van Marc Janssen van CBL dat er in Nederland niets aan de hand is klopt niet. Alleen: het vrijwillige systeem in Nederland met een meldpunt, waar anonimiteit niet gewaarborgd was, werkt niet. Dat was uit ervaringen in bijvoorbeeld Engeland al lang bekend. Daarom pleit de NAV al jaren voor een meer dwingend systeem met een wettelijke basis en een onafhankelijke autoriteit waar meldingen van oneerlijke handel volstrekt anoniem kunnen gebeuren, waarna die autoriteit zelfstandig onderzoek kan doen en ook serieuze sancties kan opleggen wanneer daar reden toe is.
DE ZUIDERBUREN (Bron: Wervel, Vlaanderen, persbericht):
Boer wordt prijszetter met rekentabel
Als beweging voor gezonde landbouw, vindt Wervel rechtvaardige prijzen belangrijk. In een voedselketen met LEF (Lokaal – Eco – Fair) ziet Wervel de boer dan ook als prijszetter en niet langer als prijsnemer. Om boeren (en andere actoren in de keten die eerlijk willen handelen) te helpen een zicht te krijgen op een eerlijke prijs, maakte Wervel samen met boeren alvast voor aardappelen een rekentabel die zicht geeft op de eigen kosten inclusief loon. anadacht krijgen in de pers voor interview met ‘verontwaardigde boerin’ + een Open Brief over Fair Trade en bio. Ze prioberen dat economische aspect ook in het ‘biogarantie-label’verwerkt te krijgen. (Zie open brief Wervel) Hier kwam aardig wat aandacht voor in de pers, ook voor een interview met een verontwaardigde boerin (zie www.wervel.be
Wervel is verheugd dat ook in Wallonië stappen naar eerlijke relaties in de voedselketen worden gezet en hoopt met de rekentabel bij te dragen aan eenzelfde dynamiek in Vlaanderen.
De strijd voor een waardig boereninkomen is niet nieuw, maar het draagvlak ervoor groeit. Voedsel is een mensenrecht, en niet louter koopwaar. Dus kan het niet dat de boeren die ons eten telen, daar geen waardig inkomen uit halen. De Fransen komen in beweging, ook in Wallonië komt schot in de zaak: het initiatief ‘Prix juste producteur‘ wordt mee gedragen door het Waalse Gewest. (red.: In het voorjaar wordt een nieuw etiket gelanceerd: ‘eerlijke prijs voor de boer) (zie verder de website van Wervel).
Kortom, dit zijn drie initiatieven:
- boeren meer ruimte in het mededinginsrecht (zegt EU commissaris Hogan, zie een expliciete ontheffing van het verbod op ‘samenspannen’ door de boeren (zoals in geval van de door de NAV bedoelde ‘aanbodbeheersing) Voor de door Hogan bedoelde versoepeling zie het laatste kopje (‘Common Market Organisation’) in het link-document. Zo makkelijk lijkt dit ook weer niet, de ontheffing moet aangevraagd/uitonderhandeld worden.
- supermarkten zullen zich meer aan een gedragscode moeten houden ( de ACM die dat moet gaan handhaven is sceptisch)
- (in Wallonië/Frankrijk) etiket ‘eerlijke prijs voor de boer’.
Allemaal nog erg zuinigjes, maar er beweegt wat.