In Nederland is de landbouwgrond vergeleken bij andere Europese landen gemiddeld het duurst (€65.000). Verkoop aan (buitenlandse) investeerders is hier dan ook geen probleem, zie foodlog. Die prijs per ha. is wel een probleem, vooral voor starters. Er bestaan verschillende initiatieven om dit probleem te tackelen.
Het Veerhuis zette ze op hun engelstalige site op een rijtje. Eerste idee: zet de hele aarde op de Wereld Erfgoedlijst, want als de aarde al geen plek zou zijn ‘van bijzondere universele waarde’, wat dan wel? Dus Henry Mentink reed met een kruiwagen grond van ‘Het Veerhuis’ – grond die al gemeenschappelijk bezit is – naar het kantoor van UNESCO in Den Haag, zie het filmpje op de nederlandstalige homepage. Ze hebben ook een presentatie aangevraagd op de volgende Wereldconferentie van UNESCO tussen 19-21 juni 2021 in Berlijn. Ze werken voor dit doel in Nederland samen met ‘Earth Charter the Netherlands’, en met internationale groepen, o.a. indianen-groepen in Amerika.
Het Veerhuis staat in Varik in de Betuwe, daar waar Maas en Waal elkaar bijna raken. De grond onder/rondom het Veerhuis is/wordt per m2 verkocht aan de stichting ‘Grond van Bestaan’ en kan nooit meer verkocht worden. De eigenaren bepalen samen met de bewoner hoe het land gebruikt kan worden. Het is een vorm van ‘Community Land Trust’, ooit opgericht in de VS om vrijgekomen slaven aan land te helpen, en geïnspireerd door de ‘Land Gift Trust’ van volgelingen van Ghandi in India (zie verder Wikipedia onder Community Land Trust).
Op de homepage Het Veerhuis vinden we verder nog:
1 Veerhuis – deelnemers schenken land aan ‘Grond van Bestaan’
2 Ecodorp Boekel
3 Stichting Grondbeheer
4 Ecodorp Bergen
5 Ecodorp Noorderland
6 Land van Ons
7 ForestPeace
8 Red de weidevogel
9 Leeuweriksveld – Mens en Aarde
10 Buy World
11 Geitenboerderij Hansketien
12 Toekomstboeren
13 Herenboeren
Enkele van deze initaitieven nader belicht: nr 3: ‘Grondbeheer’ heeft een lange geschiedenis: het is een stichting die met schenkgelden biodynamische grond aankoopt en leningen aflost, om de grond te kunnen uitgeven in erfpacht. 6: “Land van Ons” is een recente ontwikkeling: heel veel burgers dragen €20,- per jaar bij vanuit het gevoel dat zij iets willen veranderen aan de landbouw. De eerste akker is al met boekweit ingezaaid. 13: “Herenboeren” is even vernieuwend op het gebied van ‘korte ketens’. Allemaal zijn ze vernieuwend op het gebied van landbezit en eigendom.
Het Veerhuis heeft onlangs ook een boek uitgegeven, ‘Grond op een WEEGschaal’, de neerslag van een tweejarige reeks bijeenkomsten van de Werkgroep Eigentijds Eigendom van Grond. Aan te vragen via de website van een van de ’trekkers’ van het Veerhuis, Damaris Mathijsen. In Juni 2020 werd er een ‘webinar’ aan het boek gewijd.
Zijn er ook politieke ontwikkelingen, naast deze initiatieven door groepen burgers?
In het bovengenoemde boek ‘Grond op een WEEGschaal’ staat op blz 67-68-69 een hoofdstuk ‘Overheid en Grond’. Daarin worden bestaande en alternatieve instrumenten (alternatieve: o.a. grondfonds, land tot erfgoed maken). Samenvattend: Maar om eigentijds eigendom van grond waar te maken, is loslaten van oude instrumenten noodzakelijk. Waar behoefte aan is, is meer lange termijnmechanisme, meer flexibele adaptieve instrumenten en dat vereist visie en lef en vertrouwen geven en nemen. Welke gemeente durft?
De provincie Brabant durft in elk geval. TNI en Toekomstboeren hebben in april 2019 een brochure uitgebracht: ‘Grond van Bestaan’ waarin de problemen die ‘nieuwe boeren’ ondervinden bij het vinden van grond in kaart worden gebracht. De provincie Brabant wordt ten voorbeeld gesteld. Op pag. 22 staat een ‘box’:
Provincie Noord-Brabant koploper op het gebied van natuurinclusieve landbouw
In provincie Noord-Brabant is op 1 mei 2014 het Groen Ontwikkelfonds Brabant opgericht. Voor goede plannen voor het natuurnetwerk (= oude EHS) betaalt de provincie de helft van de grondwaarde en/of (een deel van) de inrichtingskosten. Het natuurnetwerk beslaat nu ruim 11.000 hectare. Nieuwe plannen kunnen natuur combineren met recreatie, gezondheid, landbouw, etc. In het fonds is € 240.000.000 ondergebracht en ruim 2.000 hectare grond. Het moet voor 2027 gerealiseerd zijn……. Buiten het natuurnetwerk wordt in agrarisch gebied voor 30 miljoen (ong. 400 hectare) grond van de provincie tegen gunstige voorwaardes verpacht aan boeren voor ‘natuurinclusieve landbouw’ (langdurige pacht, uiteindelijk verkoop)…….Ze hebben daarnaast de website www.duurzamegronduitgifte.nl opgezet voor meestal korte verpachting van gronden van alle Brabantse overheden inclusief waterschappen, Staatsbosbeheer, provincie, gemeentes, Brabant water, Natuurmonumenten.
Het lijkt ons dat mensen in andere provincies dit als voorbeeld aan kunnen dragen in hun eigen provincie. Gebruik hiervoor evt. de inspraak op de ‘omgevingsvisie’s’ (of andere naam, bijv. in Gelderland ‘omgevingsverordening’). Enige haast is geboden want de overheden zijn NU bezig met de voorbereiding van hun omgevingsvisie’s .
Maar het is natuurlijk ten allen tijde mogelijk om je gemeente/provincie voorstellen te doen. (Semi-) overheden (gemeente, provincie, waterschappen, natuurorganisaties etc. ) hebben bijna een derde van de Nederlandse grond in handen! Die wordt meestal nog voor één jaar verpacht aan de hoogste bieder, die veel winst wil behalen in dat ene jaar, wat vaak schadelijk is voor de bodem. Maar er zijn ook voorbeelden van langjarige pacht van een stuk overheids-grond. Probeer het gewoon.
p.s. Op 18 maart 2019 vond een interessante discussie over grond(prijzen) plaats in de Rode Hoed in Amsterdam, in de serie ‘It’s the food, my friend’. Zeer de moeite waard om het verslag te lezen!