De belangrijkste ontwikkeling in de Nederlandse landbouw van de afgelopen decennia, is die van schaalvergroting en intensivering. Het gevolg hiervan is een groeiende schuldenberg bij de boeren en een groeiende berg leningen aan de agrarische sector bij de Rabobank. Follow the Money (Ties Joosen) praatte met boer Dirk-Jan Schoonman, ex-voorzitter van de Nederlandse Melkveehouders Vakbond. (De NMV is aangesloten bij Platform ABC).We citeren enige passages uit het rtikel, bij wijze van samenvatting, met veel dank aan FtM voor hun werk.
Op ongeveer 25 hectare grond had de vader van Dirk Jan Schoonman zo’n veertig melkkoeien. Daarmee waren de Schoonmans een gemiddelde Nederlandse veehouderij. Sindsdien is er op het erf niet veel veranderd. Hardwerkende boeren op een flinke lap grond met een bloeiende tuin aan de rand van de Achterhoek, tussen zo’n vijftig melkkoeien. Dat is inmiddels een kleine boererij.
De melkproductie is tussen 1980 en 2020 gestegen van 4500 naar 9500 l, en dat met minder boeren. (In 2000 hield een gemiddelde melkveehouder zo’n 50 koeien; in 2020 waren dat er 105.) Ondertussen steeg de gemiddelde melkproductie de afgelopen 20 jaar van bijna 7400 tot ruim 9000 kilo per koe per jaar. Maar gecorrigeerd voor inflatie levert een kilo melk de boer nog maar half zoveel op als 40 jaar geleden. Dus er werd volop geleend, en van iedere zes boeren zijn er vijf klant bij de Rabobank
Schoonman heeft vaak vertegenwoordigers van de Rabobank op zijn erf gehad, om hem leningen aan te praten. Hoe groter de lening hoe groter de korting. Het gevolg wqs een groeiende berg leningen vanuit de Rabobank; die groeide (omgerekend))van een kleine 14 miljard euro in 1990 tot ruim 105 miljard in 2020, waarvan 38 procent in Nederland is uitgeleend. De zuivelsector heeft met bijna 22 miljard euro de grootste schuld aan de Rabobank. Gevaarlijk voor de RABO? Nee, want er staat een waardestijging van de grond tegenover. Maar voor de boer blijft het gemiddelde inkomen €40.000, het daalt zelfs licht. Die waardestijging van de grond komt bij hem pas later aan de orde, als hij ophoudt.
Dirk-Jan Schoonman heeft met zijn 50 koeien afwisselend werk. Zijn collega’s zitten dehele dag achter de computer en moeten loonwerkers in dienst nemen om het werk klaar te krijgen. ‘Ze hebben bovendien een langjarige relatie met hun accountmanager bij de bank, waardoor ze er van uitgaan dat die met hen meedenkt. Wat ze vergeten is dat zij degene zijn die de risico’s dragen. Dat ze keihard zullen moeten werken om te voorkomen dat ze in ‘bijzonder beheer’ terechtkomen.’
Dat de Rabobank van dit systeem profiteert is helder. Vanwege de almaar stijgende grondprijzen kan de bank steeds meer geld aan de agrarische sector uitlenen. Dat geld wordt vervolgens met rente terugbetaald. Daar verdient de bank aan. Het valt alleen niet heel precies te becijferen hoeveel de bank hier precies aan verdient. Een voormalig bankier van de Rabobank omschrijft het model als een ‘black box’: alleen de maker van het model begrijpt helemaal hoe het werkt. Na overleg met verschillende analisten en economen komt de schrijver Ties Joosten tot de schatting dat de RABO bank € 300.000.000,- winst maakt per jaar, sommige jaren meer of minder.
Steeds duidelijker wordt echter dat de toenemende intensivering in de landbouw gepaard gaat met schadelijke neveneffecten. Denk aan de stikstof die natuurgebieden beschadigt, die is voor bijna de helft afkomstig uit de mest en urine van de enorme Nederlandse veestapel. En van de te droge veenweidegebieden. Daarnaast zijn er debroeikasgassen (methaan) .
Om deze crises het hoofd te bieden, moet de Nederlandse landbouw extensiveren. De uitstoot moet omlaag, de veestapel moet kleiner en boeren kunnen in de toekomst minder productie uit de beschikbare grond halen. Dit raakt de inkomsten van boeren. Dit raakt ook de waarde van de grond. Als de boer verdwijnt of zijn productie drastisch moet inperken, dan komt daar geen nieuwe productie voor in de plaats. De waarde van de grond daalt, waardoor de lening risicovoller wordt. Maar nu kan de Rabobank simpelweg niet massaal gaan afschrijven op die leningen, het zou de winstgevendheid van de Rabobank in gevaar brengen, die dan op andere manieren op peil gehouden zou moeten worden. Het lijkt haast ondenkbaar dat de samenleving hier niet op de een of andere manier de prijs voor betaalt, want de RABO is ook e grootste hypotheekverstrekker in Nederland. De bank is dus ’too big to fail’.
Zo lijkt de RABO, de partij die de intensivering en schaalvergroting in de landbouw jarenlang heeft aangejaagd (en daarvan heeft geprofiteerd), de dans te ontspringen.
Uit de regeringsplannen die via NRC Handelsblad uitlekten blijkt dat het opkopen en eventueel onteigenen van enkele honderden tot een paar duizend boeren tot wel liefst 17 miljard euro kan kosten. Dat geld gaat naar de boeren die hun bedrijf moeten verlaten of inperken, maar daar zal het niet blijven. De boeren zullen het geld voor een belangrijk deel moeten aanwenden om hun leningen aan de Rabobank te voldoen. En zo stromen er straks miljarden naar de bank die de jarenlange intensivering in de veehouderij heeft aangejaagd en gefinancierd. Als een individuele boer failliet gaat, dan wordt de bank gered door de hoge grondprijs. En als een groot deel van de veehouderij gesaneerd moet worden, dan springt de belastingbetaler bij.
Reactie Rebobank:
…..De BV Nederland plukte de vruchten van de Nederlandse agrisector sinds de wederopbouw. Dankzij de ontwikkeling die ze doormaakte hebben we er goed van kunnen eten en exporteren, welvaart opgebouwd, werkgelegenheid versterkt, en op innovatief en duurzaamheidsfront ontginningswerk verricht voor de rest van de wereld…… Rabobank erkent de vraagstukken, en heeft en neemt een rol om te komen tot oplossingen.’
Met dank aan Ties Joosten van Follow The Money. Om het artikel in zijn geheel (met alle grafieken) te kunnen lezen wordt u gevraagd een gratis proefabonnement van een maand te nemen.
======================================================
Interessant om NOG verder terug te kijken: zie een eerder artikel van ons over het verschil tussen de jaren 50 en nu, beschreven in het proefschrift van boer Meino Smit: In 2015 gebruikte de landbouw 6x zoveel energie als in 1952, voor dezelfde ‘output’. (En hoeveel werd er toen van de bank geleend? Waarscijnlijk weinig of niets. Misschien staat dat ook in dat proefschrift. In elk geval mopperde de generatie boeren die in de jaren 60 en 70 hun bedrijf overdroegen aan hun kinderen regelmatig ‘Het worden allemaal Rabofarms….’)