Tijdens de recente ‘Voedsel Anders’ conferentie bleek weer dat het bruist van de innovatieve plannen op het gebied van de gangbare en biologische landbouw (mooie film over ‘bodemboeren’!), en van stadslandbouw, permacultuur etc. Deze plannen zullen bijdragen aan het behoud/herstel van de Nederlandse bodem, die nu zoveel te lijden heeft. Zie o.a. hierover binnenkort een verslag op www.voedselanders.nl. Maar de ‘nieuwe boeren’ kunnen niet aan de gang: er is een wachtrij ontstaan voor grond.
Grond kopen wordt steeds duurder. De grondprijs is in enkele jaren verdubbeld. Dat feit houdt geen rekening met de landbouw; een boer kan dat er nooit uit halen. De grond wordt vaak gekocht door investeerders. Hun rendement ligt volgens prof. Slangen – aanwezig bij de Ronde Tafel in de Tweede Kamer – de laatste jaren tussen de 8 en 18%, dus dit is weer geld dat uit de landbouw stroomt. (Het kan ook anders lopen: In Denemarken is de prijs gekelderd nadat melk en varkens in elkaar gezakt zijn, daar wordt grond nu voor 2 euro per m2 verkocht. Maar hier in Nederland zit men helemaal klem.)
Mensen die de Warmonderhof (opleiding voor biologische landbouw) gedaan hebben of stadslandbouw of een permacultuur bedrijf willen beginnen zullen de hoge prijzen maar zelden kunnen betalen. Er zijn mooie initiatieven om grond gezamenlijk te kopen en te verpachten aan agro-ecologische landbouw, bijvoorbeeld De Nieuwe Rentmeester. Maar € 70.000 neertellen voor een hectare die ‘in transitie’ gaat is eigenlijk onacceptabel. De overheid zou ’the commons’ (de kwaliteit van water, lucht maar ook van grond) moeten beschermen, maar het gaat de tegenovergestelde kant op.
Grond pachten (mondjesmaat van De Nieuwe Rentmeester, of op ‘de markt’) is eveneens kostbaar, en niet bevorderlijk voor een gezonde bodem. Zelfs de overheid doet mee aan het prijsopdrijven: grond van domeinen bijv. wordt duur verpacht. Men kan PER JAAR inschrijven, de hoogste bieder wint. Natuurbeheerorganisaties zouden vooral aan biologische bedrijven moeten verpachten (duurzame pacht), maar die komen er nauwelijks tussen. Het liberale landbouwbeleid leidt tot lage opbrengstprijzen voor de boeren en hoge prijzen voor de grond. En dit veroorzaakt het korte termijnbeleid van intensieve bouwplannen waarin een duurzaam bodembeheer vrijwel onmogelijk is. . Groepen zoals Platform Aarde Boer consument pleiten voor een meer gereguleerd landbouwbeleid waar impliciet ook meer ruimte biedt voor goed bodembeheer.
Tekenend is de behandeling van de pachtwet die momenteel in het parlement aan de orde is. De discussie gaat in het parlement eigenlijk alleen nog maar over ‘Hoe gaan we over van het oude naar het nieuwe liberale systeem?” Daar zijn vijf vormen voor, het wordt nog beslist welk model het wordt. Tijdens een Ronde Tafel gesprek op 5 maart in de Tweede Kamer waren er drie mensen die namens de pachters spraken en 1 namens de VERpachters, en die stonden lijnrecht tegenover elkaar. De Kamer vindt dat ze er samen uit moeten komen maar dat zal niet meevallen.
Herman Zonderland sprak in namens ABC / De Nederlandse Melkveehouders Vakbond, zie inbreng Herman Zonderland tijdens Algemeen Overleg. Conclusie : Het verschil in vermogensopbouw tussen eigendom en pacht bedraagt € 28.000 per jaar in het voordeel van eigenaar. De pachtprijs 1 op 1 koppelen aan de grondprijs/grondrente geeft een ongelijk speelveld geeft voor een pachter. De crux zit hem in de financieringsvoorwaarden en fiscale voordelen bij eigendom. Daardoor is het voor pachters met reguliere pacht onwenselijk dat pachtprijsbescherming en prijstoetsing weg zou vallen, zij zullen daardoor in de toekomst amper een (molensteen) financiering kunnen krijgen en geen pensioen kunnen opbouwen. Niet dat het inkomen van de pachter als leidraad voor de pachtprijs moet worden gebruikt, aldus Zonderland; de grond zou moeten worden geïndexeerd o.b.v. kwaliteit/opbrengend vermogen.
Kamerlid Jaco Geurts (CDA) gaat proberen te regelen via de Tweede Kamer dat het bij inschrijving verpachten zoals de dienst Domeinen (RVOB) momenteel doet niet meer mag. Verdere procedure volgens Jaco Geurts:
- Schriftelijk overleg (partijen dienen hun vragen in bij het kabinet) : dinsdag 31 maart is einde inlevertermijn. Daarna volgt een Algemeen Overleg met de staatssecretaris, en daarna het indienen van eventuele moties. Over deze moties wordt door de Tweede Kamer gestemd.
- Met de uitkomsten van het Algemeen Overleg en aangenomen moties gaat het kabinet een Pacht wetswijziging vormgeven. Deze gaat voor commentaar naar de Raad van State en komt daarna naar de Tweede Kamer voor plenaire behandeling. Als de Tweede Kamer de wet (al dan niet gewijzigd) aanneemt gaat die daarna naar de Eerste Kamer. Daar komt al dan niet na een schriftelijke ronde een plenaire behandeling en daarna wordt ook daar over de wet gestemd. De staatssecretaris voorziet afronding in de 2e helft van 2015. Ondertussen vinden er in Brabant op initiatief van de Brabantse Milieu Federatie en de Provincie gesprekken plaats tussen boeren en andere belanghebbenden. Daar is al door de provincie voorgesteld om grond vanuit de provincie beschikbaar te stellen voor duurzame landbouw. Mocht dat lukken dan zou het navolging moeten vragen in andere provincies. In het buitenland kampen vernieuwers met dezelfde problemen, maar dan in sterkere mate. Keimpe van der Heide (Platform ABC / Nederlandse Akkerbouw Vakbond) was op een 3-daagse bijeenkomst in de Ardennen over het Europese Grundvig project. In het zuiden keren jongeren keren terug naar het platteland omdat er verder geen werk is, maar ook daar is ’toegang tot grond’ een probleem. In Zuid Italië ligt 4 miljoen ha. braak. Het cruciale punt is de verbetering van de bodem wereldwijd, ook in Nederland. Daarmee is de liberalisering van de pachtwet in tegenspraak. Volgens Foodlog wordt door jongerenorganisaties in Brabant gepleit voor: Jonge toetreders zonder een boerenachtergrond kunnen de Nederlandse agrarische sector de extra impulsen geven die de sector nodig heeft voor een sterker economisch en sociaal toekomstperspectief. Daarom moeten zij als nieuwe ondernemer meer kansen krijgen in het tamelijk gesloten agrobastion…… Randvoorwaarde om tot deze situatie te komen is dat er een eerlijke prijs ontstaat. De vrijgekomen geldstromen uit de Europese subsidies moeten gebruikt worden om de sector groener en duurzamer te maken, door geleidelijk randvoorwaarden te stellen aan de subsidies …. Tamelijk vaag hoe die eerlijker prijs zou moeten ‘ontstaan’. Men vermijdt jammer genoeg de ‘elephant in the room’ (nl. de duidelijke noodzaak voor ombuigen van het liberale systeem naar meer regelgeving). Zelfs jongeren volgen blijkbaar gedwee onze overheden die nog steeds in de liberaliserings-modus staan. Een ander pleidooi voor verandering levert Jan Willem Erisman, die sinds juli 2014 de Leerstoel Integrale Stikstofstudies aan de VU bekleedt volgens het Foodlog- artikel Stikstof laat de aarde stikken. Letterlijk. Meer nog dan klimaatverandering, bedreigen volgens hem de hoeveelheden reactieve stikstof die we in omloop brengen het leven op aarde. Remedie: “In plaats van de voedselproductie te verhogen met steeds meer kunstmest en bestrijdingsmiddelen, zullen we de kracht van de natuur zelf optimaal moeten leren benutten en efficiënter moeten leren omgaan met de diensten die de natuur ons levert. Boeren met de natuur!’ ‘Pachtwet’ wordt vervolgd.