Op 28 september vindt er een ‘dertigledendebat’ plaats met de Commissie Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, en de Commissie Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. In de onderstaande brief van de Coalitievoor Rechtvaardie Handel (Agractie NL, BD-Vereniging , DDB, NAV, NMV en Platform ABC) wordt gepleit – ook met het oog op de vorming van de nieuwe regering – voor de afwijzing van de huidige handelsverdragen en het in samenhang bekijken van het handelsbeleid en het GLB. Ook wordt er een voorstel tot een coherent alternatief gepresenteerd.
(Hoe liep het af? Zie onderaan….)
Lees zelf:
Geachte leden van de Commissie Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, en de Commissie Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit,
Op dinsdag 28 september vindt er een Dertigledendebat plaats over acties van Europese boerenorganisaties tegen vrijhandelsverdragen. Dit naar aanleiding van een internationaal boerenprotest waar onze Landbouwcoalitie voor Rechtvaardige Handel was vertegenwoordigd door een bestuurslid van de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV). [1] Andere leden van onze coalitie zijn Agractie Nederland, Dutch Dairymen Board (DDB), Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV), Platform Aarde Boer Consument en Vereniging voor Biologisch-Dynamische Landbouw en Voeding (BD-Vereniging).
In oktober 2019 overhandigden wij met andere boeren- en maatschappelijke organisaties een gezamenlijk manifest tegen de huidige vrijhandelsverdragen, aan u en uw (voormalige) collega’s) op het Plein. [2] We werken nauw samen met maatschappelijke organisaties en vakbonden binnen de Handel Anders!-coalitie.
In de aanloop naar dit debat willen wij u middels deze brief attent maken op een aantal zaken:
- Het gevaar dat de nieuwe coalitie er naar zal streven CETA, EU-Mercosur en andere vrijhandelsverdragen te ratificeren, dan wel goed te keuren binnen de EU.
- Reactie op de motie om landbouw buiten vrijhandelsakkoorden te houden bij lagere productiestandaarden, in stemming gebracht op 23 september 2021, met een analyse van de huidige problematiek.
- Voorstellen tot een coherent alternatief dat zowel Europese boeren en hun collega’s wereldwijd een eerlijk inkomen biedt, en bijdraagt aan het bestrijden van de klimaat- en biodiversiteitscrisis.
- Gevaar dat het nieuwe kabinet vrijhandelsverdragen blijft ondersteunen
Bij het eindverslag dat informateur Hamer begin september naar de Tweede Kamer, werd ook het ‘Document op hoofdlijnen’ door VVD en D66 meegestuurd. Hierin de volgende passage: [3]
‘We stimuleren dat meer handels- en investeringsverdragen worden gesloten, en zetten CETA door. De EU sluit alleen handelsakkoorden met landen die het klimaatakkoord van Parijs hebben ondertekend. Met deze afspraken dragen we ook bij aan hogere standaarden voor eerlijke productie, mensenrechten, een beter klimaat en geschillenbeslechting. Tegelijkertijd beschermen we strategische sectoren en baseren we de toegang tot onze vrije markt op wederkerigheid. We organiseren handelsmissies die toegesneden zijn op het mkb.’
Als eerste zijn we het niet eens met deze analyse. De huidige vrijhandelsverdragen zoals CETA en EU-Mercosur (voor zover bekend) leiden namelijk tot lagere in plaats van hogere standaarden. De huidige WTO-regels staan alleen toe dat er eisen mogen worden gesteld aan importproducten zelf, dus b.v. voedselveiligheid. Maar er mogen geen eisen worden gesteld aan de wijze van productie (Processing and Production Methods), dus aan milieu (waaronder gebruik van pesticiden), dierenwelzijn, identificatie en registratie-eisen en werknemersrechten. Vrijhandelsakkoorden waarbij producten met lagere standaarden worden toegelaten leiden dan ook tot oneerlijke concurrentie voor Europese boeren. Het is in deze situatie dan ook begrijpelijk dat zij zich zullen verzetten tegen hogere milieu- en dierenwelzijnseisen.
Daarbij wordt er binnen weinig transparante werkgroepen van ambtenaren (b.v. binnen CETA) gewerkt aan afstemming van onderlinge standaarden. De ervaringen binnen NAFTA laten zien dat deze werkgroepen onder grote lobbydruk van multinationals staan, en dat standaarden zelfs op gebied van voedselveiligheid, vooral verlaagd worden. [4]
We begrepen dat PvdA en GL veel aanknopingspunten vonden in dit ‘document op hoofdlijnen’. Zij hebben in 2020 in de Tweede Kamer beide tegen CETA gestemd. Dhr. Klaver van GL trad in oktober 2019 nog op bij Buitenhof met twee leden van onze landbouwcoalitie (Hans Geurts (NMV) en Keimpe van der Heide (NAV)). Hierin presenteerde deze verassende coalitie zich aan de buitenwereld met hun gezamenlijke verzet tegen CETA. Een dag later verklaarde PvdA zich ook publiekelijk tegen CETA.
Inmiddels ligt CETA ter ratificatie voor in de Eerste Kamer. Daar is vertraging opgetreden doordat o.a. PvdA eerst een klachtenmechanisme voor maatschappelijke organisaties wil instellen. Wij zien dit als een ‘fopspeen’ omdat de huidige duurzaamheidshoofdstukken boterzacht zijn en niet afdwingbaar zijn en blijven met of zonder een klachtenmechanisme. Verschillende organisaties binnen de Handel Anders-Coalitie hebben ook gewezen op deze problematiek binnen een brief aan de Eerste Kamer. [5] Vervolgens beantwoorde minister de Bruijn Kamervragen van Christine Teunissen van PvdD hierover. [6]
Hopelijk willen GL en PvdA ook in een mogelijk nieuw kabinet bij hun standpunt tegen CETA blijven. Samen met de ChristenUnie hebben zij in juni 2020 ook een motie gesteund om niet in te stemmen met Mercosur. Deze kreeg een meerderheid in de Tweede Kamer. [7]
- Motie landbouw in vrijhandelsakkoorden; analyse van de huidige problematiek
Afgelopen donderdag dienden PvdD, BBB en BIJ1 een motie in om niet in te stemmen met vrijhandelsakkoorden waarin landbouw is opgenomen met landen waar de productiestandaarden lager liggen dan die in de EU. Helaas kreeg die geen meerderheid, maar o.a. ChristenUnie steunde deze motie wel. Opvallend was de tegenstem van partijen die eerder wel de motie tegen Mercosur steunden en/of tegen CETA stemden. [8]
Een vergelijkbare motie werd op 19 mei 2021 ingediend door PvdD en BBB. In het hierin voorafgaande debat gaf dhr. van der Lee van GL aan deze motie niet te steunen vanwege de nadelige effecten voor kleine boeren in ontwikkelingslanden.
Een vreemde redenering omdat de actuele handelsverdragen vooral worden gesloten met landen als Canada, Mercosur-landen, Nieuw-Zeeland, Australië en Indonesië. Bij al deze verdragen profiteren vooral grotere boeren in genoemde landen dan wel grootgrondbezitters. Dit gaat in Mercosur-landen juist ten koste van kleine boeren en inheemse volkeren die – met geweld – van hun land worden verjaagd of hun levensonderhoud verliezen omdat grote gebieden worden ontbost – deels – om de extra export naar de EU mogelijk te maken (rundvlees, soja, suikerriet). Een vergelijkbaar proces rond landrechten en natuurvernietiging is gaande in Indonesië, waar door een mogelijk handelsverdrag extra palmolie of biodiesel op basis van palmolie geëxporteerd kan worden.
Daarnaast hebben niet alleen Europese boeren te maken met genoemde oneerlijke concurrentie met producten die niet aan EU standaarden voldoen. Canadese melkveehouders hebben nog wel een systeem van productiebeheersing dat leidt tot eerlijke prijzen, maar dat wordt ernstig verstoord door Europese kaasimport. Wij zien al deze familiebedrijven en kleinschalige boeren als onze bondgenoten.
De huidige handelsverdragen gaan dus niet over b.v. Afrikaanse boeren. Zij hebben vooral last van de Economic Partnership Agreements met de EU, WTO-afspraken en/of Structurele Aanpassingsprogramma’s (SAPs) door Wereldbank en IMF (vanaf de jaren tachtig). Al deze verdragen en afspraken leidden tot het verplicht openstellen van hun landbouwmarkt voor Europese en Amerikaanse overschotten of b.v. Aziatische rijst.
Dit werkt juist zeer nadelig uit kleine boeren en de voedselzekerheid in het mondiale Zuiden. Het is ook een belangrijke factor in de migratie naar steden en het westen. Vergelijkbare processen zijn gaande in Centraal Amerika en Mexico als gevolg van b.v. NAFTA en een vrijhandelsverdrag met de EU.
Binnen de huidige wereldhandel spelen de Europese en Amerikaanse landbouwsubsidies een kwalijke rol. Deze zijn gelegitimeerd door de WTO, de EU en de Nederlandse overheid als ‘niet-handelsverstorend’. Dit terwijl zij leiden tot export van producten onder de kostprij, dus dumping. Sinds landbouw in 1995 onderdeel werd van de WTO is het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) daar sinds 1992 volledig op afgestemd. Verlaagde prijzen aan akkerbouwers en melkveehouders werden daarbij gecompenseerd door subsidies (nu generieke hectarepremies), terwijl productiebeheersing als de melk- en suikerquotering werden afgeschaft. De bij ons aangesloten boerenorganisaties hebben hier tevergeefs tegen geprotesteerd. Zij kunnen voorlopig echter niet zonder deze inkomenssteun vanwege de huidige lage en onstabiele prijzen, dit terwijl de maatschappelijke eisen stijgen. Daarbij heeft het GLB te maken met maatschappelijke kritiek omdat milieu- en natuurdoelstellingen niet worden gehaald, Europese boeren er massaal mee stoppen en het platteland leegloopt.
- Voorstel tot een coherent alternatief
Wij pleiten ervoor dat de historisch fouten binnen het handels- en landbouwbeleid worden hersteld, zodat Europese boeren weer een eerlijke prijs uit de hoofdzakelijk Europese markt hun halen en niet langer afhankelijk van subsidies zijn. Het GLB-budget kan dan vooral worden gebruikt voor het belonen van maatschappelijke diensten aan de maatschappij. In de EU kunnen strengere milieu- en dierenwelzijnseisen aan de boer slechts effectief zijn, als deze niet geconfronteerd worden met oneerlijke concurrentie van producten die niet aan deze standaarden hoeven te voldoen. Daarbij is échte kringlooplandbouw pas mogelijk als de EU meer zelfvoorzienend wordt in o.a. plantaardige eiwit- en oliegewassen door importheffingen te leggen op soja en palmolie. Zie de brief die we in mei naar uw commissies stuurden, met een historische analyse en een uitgewerkt alternatief. [9]
Ook boeren in het mondiale Zuiden zijn geholpen met een drastisch hervormd handelsbeleid waarbij hun landen (of regio’s als Mercosur) hun markten weer mogen beschermen. Dan krijgen ook zij weer eerlijke prijzen en kunnen ze investeren in de voedselvoorziening op lange termijn. Ook met het oog op klimaatverandering is het levensgevaarlijk als landen in het mondiale Zuiden zo afhankelijk blijven van voedselimporten.
Natuurlijk kan daarnaast de export van tropische gewassen zoals koffie, cacao, thee en rubber bijdragen aan broodnodige inkomsten voor kleine boeren in het mondiale Zuiden. Juist voor deze producten zouden weer mondiale grondstoffenovereenkomsten moeten worden afgesloten. Nadat b.v. de koffieovereenkomst werd opgeblazen, leidde dit tot een mondiale koffiecrisis door grote overschotten. Juist kleine boeren zijn hiervan het slachtoffer omdat zij te lage prijzen ontvangen. Ook zou de tariefescalatie op bewerkte tropische producten moeten worden opgeheven, zodat productielanden zelf de toegevoegde waarde kunnen genereren.
Deze voorgestelde maatregelen werden in november 2020 gepresenteerd door een brede coalitie van maatschappelijke – en boerenorganisaties en vakbonden verenigd in Handel Anders! [10] Op pagina 39 wordt ingegaan op de specifieke voorstellen op gebied van landbouw en voedselvoorziening.
Er ontstaat echter pas een kans op deze alternatieven als de huidige handelsverdragen worden afgewezen. Dat is zowel in het belang van de boeren en de voedselzekerheid in Europa en het mondiale Zuiden, als voor het klimaat en de biodiversiteit. Wij hopen dat u deze voorstellen ook wilt betrekken in uw standpuntbepaling op weg naar de WTO-conferentie in november van dit jaar. Hier staat de hervorming van de huidige WTO prominent op de agenda.
Daarbij hopen wij dat uw commissies de effectiviteit van zowel het handelsbeleid als het GLB willen vergroten door deze in samenhang met elkaar te bezien, en niet afzonderlijk van elkaar. [11]
Mocht u vragen of opmerkingen hebben, dan vernemen wij dit graag. Wij willen onze visie graag toelichten binnen een persoonlijk (digitaal) gesprek.
Met vriendelijke groeten,
Guus Geurts
Coördinator Landbouwcoalitie voor Rechtvaardige Handel
[1] https://www.boerenbusiness.nl/agribusiness/artikel/10881155/eu-boeren-de-straat-op-tegen-vrije-handel
[2] https://www.boerderij.nl/boerenorganisaties-ook-in-actie-tegen-vrijhandel
Manifest: https://milieudefensie.nl/actueel/manifest-bescherm-ons-tegen-handelsverdragen
[3] Zie pagina 11 van bijlage 1: https://www.kabinetsformatie2021.nl/documenten/verslagen/2021/09/02/bijlagen-bij-eindverslag-informateur-hamer
[4] https://canadians.org/ceta-food-safety
[5] https://milieudefensie.nl/actueel/lobbybrieven/brief_ek_sep_ser_namens-mmv.docx
[6] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2021/09/02/beantwoording-vragen-over-het-klachtenmechanisme-voor-naleving-van-duurzaamheidsafspraken-in-handelsverdragen
[7] https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/moties/detail?id=2020Z03354&did=2020D07035
[8] https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/moties/detail?id=2021Z16248&did=2021D34984
[9] https://aardeboerconsument.nl/wp/wp-content/uploads/2021/05/21-05-05-Brief-aan-commissies-LNV-en-BuOS-Landbouwcoalitie-voor-Rechtvaardige-Handel-3.docx
[10] “Handel Anders! Een oproep voor eerlijke en duurzame handel”. Zie: https://handelanders.nl/wp-content/uploads/2020/11/publicatie.pdf
[11] In 6 juli 2021 nam ik namens het Voedsel Anders-netwerk deel aan een rondetafelgesprek over het GLB binnen de Commissie LNV. Hieraan voorafgaand stuurde ik een position paper en daarna een brief. Zie: https://www.voedselanders.nl/position-paper-alternatieven-voor-het-huidige-eu-handels-en-landbouwbeleid/
Hier nogmaals de brief als document met link: brief van de Landbouwcoalitie voor Rechtvaardige handel
Hoe liep het af? (dit is toegevoegd op 20 oktober)
it in de aanloop naar een debat in de Tweede Kamer over vrijhandel en boerenprotest. 28 september.