Deze studiedag op het ISS in den Haag was zowel een samenvatting van als een vervolg op een eerdere conferentie over voedselsoevereiniteit afgelopen zomer aan Yale University, Verenigde Staten. Daar namen vooral veel Amerikanen aan deel; nu in Den haag waren er 100 Nederlanders, en 200 mensen van elders. Buitenlandse studenten van het instituut zelf, maar ook bezoekers uit allerlei Europese landen.
Allemaal mensen die ongerust zijn over de ontwikkelingen in de landbouw en de voedselvoorziening, en die nieuwe wegen zoeken onder de noemer ‘voedselsoevereiniteit’.
Een definitie: Voedselsoevereiniteit is het recht van mensen op gezond en cultureel passend, duurzaam geproduceerd voedsel, en het recht om zelf te bepalen wat voor voedsel je verbouwt en hoe je het landbouw- en voedselsysteem inricht. ( voor meer info over voedselsovereiniteit zie leeshoek; voedselsoevereiniteit ‘Voedselsoevereiniteit’ is een begrip dat door wetenschappers onderzocht en door activisten voortdurend aangevuld wordt. Het is ook een wereldwijde campagne. Er kwamen dan ook veel onderwerpen aan de orde deze dag, zoals u hieronder kunt zien.
‘Conference papers’ die tevoren waren ingestuurd door o.a. onderstaande sprekers zijn te vinden op ISS conference papers
‘Infograph’ over de studiedag door Margherita Gagliardi (klikken voor vergroting)
Hieronder in het kort een (niet geheel volledig) verslag van wat de revu passeerde. Een Langere versie van de bijdrages van deze sprekers (plus enige impressies van de discussie)s, vindt u hier. Zelfde nummering als hieronder, dus als uw belangstelling voor een bepaalde spreker gewekt is kunt u daar onder hetzelfde nummer meer lezen.
Sprekers in de plenaire sessie om 9.05 uur
1. Elisabeth Mpofu uit Zmbabwe, coördinator van La Via Campesina: In Zimbabwe behoort zij tot een groep van meer dan 364 boerengezinnen die na de bezetting van het land van twee blanke boeren nu meer en veel diverser produceren dan de eerdere bewoners. La ViaCampesina groeit nu het sterkst in Afrika, end komende jaren is daar ook het hoofdkwartier. ‘Globalise the struggle! Globalise hope!‘
2. Susan George, een coryfee van de beweging die dit jaar 80 wordt: Dankzij het huidige neoliberale beleid mag de staat niet meer tussenbeide komen, ‘de markten zullen het allemaal wel oplossen’. Maar dat zien we niet gebeuren. Integendeel, investeringen en speculatie spelen nu een grote rol. In 2003 ging er 13 miljard per dag om in (voedsel)grondstoffen, in 2008 260 miljard per dag. En de inkomensongelijkheid neemt toe. Maar alle lijden in de wereld zal het beleid niet veranderen. Dat kan alleen als het machtsevenwicht kantelt. ‘Als je de armoede wilt opheffen, bestudeer dan de rijkdom’.
3. Olivier de Schutter, Ambassadeur van de Verenigde Naties die onvermoeibaar strijdt voor een van de mensenrechten, nl. voor ‘Het Recht op Voedsel’. Boeren ontwikkelden het idee van ‘voedselsoevereiniteit’. Dat idee wordt inmiddels uitgewerkt door een tweede groep: de consumenten. De belangen van de boeren zijn niet tegengesteld aan die van de consumenten die duurzaam voedsel willen. De strijd wordt nu niet meer gevoerd op straat, zoals tijdens de WTO onderhandelingen in Seattle, maar bij het opstellen van het voedselbeleid in gemeentes, in scholen , op boerenmarkten etc. Daarbij gaat het niet alleen om wat er geproduceerd wordt maar ook om het ’hoe’: food democracy’. Minder afhankelijkheid en meer diversiteit zin sleutelwoorden.
4 De oude professor Shahin uit Moskou trekt parallellen met de klassenstrijd zoals die door Marx gedefinieerd werd.
5. Tania Li (onderzoekster in Canada) liet een kritisch geluid horen, gebaseerd op een case study. We kregen even een paar beelden te zien van bewoners van hooglanden in Sulawesi, Indonesië. Aan de hand daarvan liet ze zien dat het verhaal van ‘kleine boeren’ heel verschillend kan zijn, en dat het lang niet altijd een simpel ‘slachtoffer versus onderdrukker’ verhaal is. ‘Kleine boeren’ willen in hun streven om uit de armoede te komen zélf aan de wereldmarkt deelnemen (in dit geval door cacao te gaan verbouwen). Soms lukt het om daardoor de ‘midden-inkomens’-groep te bereiken, maar vaak ook niet.
Tweede plenaire sessie om 10.45
6. Jennifer Clapp, Canada: de financialisering. Producenten en consumenten zijn ‘op afstand gezet’ (‘distancing’): de keten tussen boer en consument is heel lang geworden en wordt nog steeds langer, zowel geografisch gezien als wat betreft cultuur en machtsverhoudingen. Onvoorstelbare bedragen gaan er heen en weer en er worden grote winsten gemaakt. Het is allemaal moeilijker te volgen en wordt steeds abstracter. Het wordt moeilijker de vinger te leggen op oorzaken en gevolgen en om te weten op wie/wat we de schade die veroorzaakt wordt zouden kunnen verhalen.
7. Jan Douwe van der Ploeg: De productie en consumptie van voedsel wordt steeds meer beheerst door wereldwijde conglomeraten die hij ‘Food Empires’ noemt. Ze verplaatsen hun markten willekeurig over de wereld wat tot grote onzekerheid – en schulden – leidt voor de boeren. De (‘kleine’) boeren zoeken als reactie steun bij elkaar en vormen nieuwe verbanden, zoals in Via Campesina. In sommige gaa ze activer samenwerken met hun buur-dorpen: ‘nested communities’
8. Michael Windfuhr, FIAN. Hij propageert het in stelling brengen van ‘Hunman Rights’ als een instrument dat in veel opzichten goede diensten kan bewijzen in de strijd voor een ander beleid. ’
9 Ludwig Rumetshofer , lid van Via Campesina, Oostenrijk, jonge boer (bijna). Zijn vader heeft het bedrijf al aan de kant gedaan. En toen wilde Ludwig tóch gaan boeren. Hoe kom je dan aan land? Gelukkig heeft hij wel een boerin gevonden en volgend jaar zullen ze beginnen: groenten worden het. ‘Local food for local consumption’. Daarnaast zal hij als activist blijven strijden voor een ander landbouwsysteem.
plenaire sessie van 16.02 – 17.30
10 Sophia Murpy (IATP) over handel Het huidige handelssysteem heeft via handelsovereenkomsten zijn huidige vorm gekregen. Die hebben geleid tot veranderingen in overheidsbeleid. Als we de strijd daartegen opgeven laten we het initiatief over aan de grote bedrijven, en de consumenten betalen het gelag. …. Het gaat nu vooral om investeringen. Kunnen internationale bedrijven zich zomaar in je land vestigen en in jouw land het beleid dicteren, met die internationale verdragen inde hand.
11 Phil Woodhouse, Manchester University: de prijs van de arbeid.
12 Peter Rosset (Colegio de la Frontera Sur, Mexico), Via Campesina.
13 Sofia Monsalve, FIAN, zij kaart ‘gender’ aan (vrouwen)
de laatste sessie, 17.30-18.00
14 Terry Boehm, boer in Canada (National Farmers’ Union) Handelsovereenkomsten dat zijn grondwetten voor het bedrijfsleven. De belangen van het bedrijfsleven gaan daarin vóór op die van het land. De machtsbalans is verstoord. Staten worden onderworpen aan Investeringsverdragen. Onze regeringen verkwanselen hun eigen en onze soevereiniteit, dus boeren kom gezamenlijk voor je belangen op. We moeten die macht afbreken, want de (ecologische en sociale) kosten die bedrijven maken worden op de maatschappij afgewenteld.
15 John Hilary, War on Want, UK. Door het Vrijhandelsverdrag met Amerika (TTIP) dreigt de onderhandelingsruimte te worden teruggebracht tot nul. Jammer dat veel NGO’s nu samenwerken met organisaties van de rijken, zoals Bill Gates, vanwege het geld.
Na afloop
werd er nog druk nagepraat. Daarnaast werden er maar liefst 6 nieuwe boeken gepresenteerd, en ook een aantal nieuwe uitgaves van al eerder verschenen boeken van Susan George.Zodra wij de titels kunnen achterhalen laten wij ze hier de revu passeren.