Elk jaar is Luc Vankrunkelsven een half jaar in Brazilië. Hij kent het land dus door en door en signaleert zoals in eerdere boeken nieuwe ontwikkelingen in Brazilië zelf, maar ook nieuwe verbanden met zijn vaderland België en Europa, met Afrika en China. Hij doet dat in stukjes van een paar bladzijdes, dit keer telkens vooraf gegaan door kleurige reproducties van collages gemaakt door mensen die een tekencursus volgden binnen een gemeenschapsproject in de deelstaat Paraná. Zijn stukjes zijn impressies, doorspekt met Portugese woorden en Braziliaanse ‘couleur locale’ en met cijfermateriaal; gevolgd door noten waar nodig.
‘Legal! ‘betekent zoiets als tof, leuk, in het Portugees. Maar het is ook de mantra van de agribusiness: ‘alles wat wij doen is legaal!’. Met bestaande wetten wordt creatief omgegaan.
De stukjes gaan over soja vooral, over kip, het milieu, sociale bewegingen, water, de Cerrado, de stad, vleesconsumptie, etc. etc. Een greep:
Gif. Brazilië neemt 16% van de wereldverkoop voor zijn rekening, vooral Roundup van Monsanto, maar in 2010 maakte dit bedrijf fors minder winst omdat de chinezen goedkopere copiën op de markt brengen. Monsanto wordt daarom steeds feller in het binnenhalen van royalties, nu wil men zelfs laten betalen voor varkens in Europa die met gmo-soja gevoerd worden, wat trouwens nog niet gelukt is. Ondertussen sterven jaarlijks 5000 landarbeiders door vergiftiging. In Mato Grosso wordt nu zelfs Agent Orange gebruikt (zoals in de Vietnam-oorlog), nu onder de naam Tordon.
Wat vlees betreft: na de ontbossing is de volgorde meestal: koffie, dan runderen, en na een jaar of 15 als de boomstronken weggerot zijn de soja, voor veevoer en biodiesel. Van Krunkelsven ziet een tijdschrift waarin een machine letterlijk geld van de akker schept, en dat klopt. In Brazilië is Blairo Maggi niet meer de grootste maar de Argentijn Grobocopatel. Hij behaalde vorig jaar een winst van 700 miljoen zonder een hectare of machine te bezitten.
De Mato Grosso werd in 2 amerikaanse studies beschjreven als kampioen in ontbossing: hardhout-runderen-soja. Maar kaarten tonen waar de ondergrond razend interessant is voor mijnbouw, en uitgerekend daar staat nu diwijls soja, in handen van buitenlandse (veelal amerikaanse) bedrijven.’ Zet er maar soja, dan ligt het land niet braak met het gevaar dat het herverdeeld wordt voor de landlozen. En als er een tekort komt aan mineralen en de prijzen stijgen dan kan toestemming gevraagd worden voor mijnbouw’. Maar eigenlijk is de industriële landbouw ook al een soort mijnbouw. Wervelwinden zijn het gevolg van de verdroging.
De Braziliaanse ‘agronegócio’ steekt sinds kort de oceaan over om katoen, soja, mais en andere producten in Afrika te telen; zo worden er 100.00o hectares worden aangeplant in Soedan. Afrika is voor hen de nieuwe ‘Cerrado’. Andersom investeerde China in 2010 plotseling voor 12 miljard dollar in Brzailië. IJzererts en soja gaan naar China, allerlei industriële producten komen ervoor terug.
Er zijn ook beloftevolle initiatieven – niet alle Brazilianen laten zich in de luren leggen door et export! concurrentie! we zijn kampioen! Er zijn voorbeelden van permacultuur, van agro-ecologie, van korte ketens tussen boeren en consumenten, en er is het programma voor scholen dat door Lula is ingesteld: 30% van het voedsel moet biologisch en lokaal geteeld zijn.
En er is de organisatie CPT die al 25 jaar een boek uitgeeft over het geweld op het platteland. Ze organiseren forums voor de ‘oorspronkeleijke bewoners’ en de kleine boeren om het grootgrondbezit aan te klagen. Het grondgebied van de oorspronkelijke bewoners wordt in kaart gebracht, zodat ze een vuist kunnen maken. Hopelijk gaat dat niet verkeerd uitpakken. Er is nu ook een speciale universiteit opgericht voor deze groepen om hen te helpen mondiger te worden.
Kortom een veelkleurig palet dat de wereld van ons en van de Brazilianen heel dicht bij elkaar brengt, en tegelijk een update is van de laatste ontwikkelingen. Daniel Paiva de Oliveira: De redenering van Luc van Krunkelsven brengt ons op het spoor van collectieve en solidaire oplossingen, en is een uitnodiging om dagelijks goede gewoonten aan te nemen in ons verbruik en onze voeding.
Luc Vankrunkelsven, Legal! Optimisme – realiteit – hoop, 186 pp, Wervel, 2012, 15 euro plus porto, info@wervel.be. IBAN BE97 5230 8030 3749
Gelijktijdig in het Portugees verschenen als Legal! Otimismo – realidade – esperança, Cefuria, Curitiba, 2012.