Luc Vankrunkelsven van de Vlaamse organisatie ‘WERVEL’ heeft in 2018 weer in Brazilië rondgetrokken en lezingen gegeven en debatten gevoerd, in boekhandels, wijkcentra en op universiteiten. Het mondde uit in het boek ‘Een wereld van verdoken slavernij’. (Verdoken = verborgen,  niet-herkend). Het bestaat uit korte hoofdstukken,- enerzijds bijtende kritiek op en mededogen met de missstanden in Brazilië, anderzijds tekenen van hoop – gelardeerd met verwijzingen naar andere schrijvers en gevolgd door links en quotes. 

In het eerste hoofdstuk diept hij het thema ‘slavernij’ uit.  Onder moderne slaven verstaat de Walk Free Foundation onder meer slachtoffers van mensenhandel, gedwongen arbeid, gedwongen huwelijken of seksuele uitbuiting. Moderne slavernij bestaat volgens het rapport in alle 167 onderzochte landen, maar is procentueel het grootst in Mauritanië (4% van de bevolking), Oezbekistan, Qatar en India (1,4%). In Europa is Bulgarije (0,38%) de koploper. België zit met 0,013% bij de beste landen, maar, aldus Vankrunkelsven, ‘het is niet toevallig dat in mijn straat in Brussel vooral Bulgaarse en Roemeense vrouwen gedwongen zijn tot prostitutie.’

Wat Brazilië betreft: volgens de socioloog Jessé Souza bepalen uiteindelijk zo’n 800 leden van de elite wat er in en met het land ge beurt. De pers is in haar handen, en haar ideologie wordt uitgedragen via de intellectuelen en enkele sleuteluniversiteiten, zoals de universiteit van Sao Paulo. Daarnaast is er de middenklasse, zo’n 20% van de bevolking, die bang is om terug te vallen in de armoede en die haar best doet de soms  schrikbarend zichtbare muur die hen scheidt van de 80% armen (meest handarbeiders) overeind te houden. Die handarbeiders – meestal een van de ’50 tinten bruin’ –  zijn landarbeiders, schoonmakers en dienstmeisjes tc. Zij zijn niet letterlijk opgesloten maar in feite wel: ze kunnen geen kant op. 

Kunnen wij nog  wel huilen om wat de uitgeslotenen wordt aangedaan? De observaties van Paus Franciscus gaan in deze richting. Als eerste daad na zijn verkiezing vloog hij naar Lampedusa, waar toen veel vluchtelingen aanspoelden. In zijn toespraak klonk het zo: ‘Onze moderne cultuur kan niet meer huilen’. In België ontstond de beweging ‘Hart boven hard’, omwille van de harde maatregelen van de regeringen. In Brazilië leren de 80% uitgeslotenen ons, dat ‘coracao’, het hart, onze maatschappelijke hardheid kan corrigeren. De inheemse en andere traditionele volkeren gaan ons hierin voor. 

Hoe kan het dat Bolsonaro succes heeft? Ook veel armen staan aan zijn kant.  Bolsonaro heeft een verhaal dat inslaat: ‘de wereld is corrupt, nu komt een messias om de politiek te reinigen’.  Hier komt de  godsdienst om de hoek kijken: ‘de ongelovigen (homo’s, communisten, etc. ) zitten overal!’  Dit wordt steeds herhaald door de meerderheid van de TV zenders (die ‘evangelisch’ zijn) en ook de katholieke t.v. staat niet ver af van een messiaanse visie op politiek. 

Luc schrijft in 2018: ‘Maar het is aandoenlijk hoe elke morgen een aanzwellende groep mensen 13 keer ‘Bom día, President Lula‘  komt roepen bij de gevangenis. En elke avond wordt de dag afgesloten met ‘Boa noite, President Lula’. (goedemorgen – goedenavond). Het gaat door merg en been. De avondgroet heeft iets van de ‘Last Post’ in Ieper. Een andere kreet van de groep getrouwen luidt ‘Lula President, Lula innocent’. Daar is de meerderheid in Brazilië van overtuigd. De enige manier om hem te liquideren was door hem met een juridische farce in de gevangenis te stoppen.’ Inmiddels is hij vrij gekomen.

Vankrunkelsven merkt op dat de feitelijke macht niet  ligt bij de formele politiek maar bij de geglobaliseerde economie; het internationaal financieel en ondernemerscomplex dat politici gebruikt om hun winst te maximaliseren en sociale verworvenheden tot een minimum te beperken of af te bouwen. Ze kunnen zowel Lula, Dilma als de rechtse Temer en Bolsonaro laten vallen en vervolgens demoniseren. Dat neemt niet weg dat de laatste twee ‘handiger’ zijn voor de ‘onzichtbare hand’ van de geglobaliseerde economie. Temer begon meteen te privatiseren, en Brazilië exporteert nu veel ruwe petroleum naar o.a. de V.S. Bolsonaro begon meteen de regels voor gifgebruik te versoepelen, wat de grootschalige landbouw goed uitkomt. 

Het is niet doenlijk om het boek samen te vatten – nogmaals:  het zijn korte hoofdstukken, afwisselend misstanden en tekenen van hoop.                   

Hier wel enkele voorproefjes:

• hoofdstuk 5: 2000 mensen uit heel Brazilië komen samen met dezelfde agro-ecologische ambitie, dat is aangrijpend. Het is echt een bottom-up beweging en wordt jarenlang voorbereid in regionale rondtrekkende bijeenkomsten te vergelijken met de zoutmars van Gandhi. De helft van de aanwezigen zijn vrouwen; ‘Zonder feminisme geen agro-ecologie’. Ook jongeren en de inheemsen zijn goed vertegenwoordigd. Hij ziet een eigentijdse processie naar een gedekte tafel: ‘Brazilianen kunnen ons nog heel wat leren in het vinden van eigentijdse riten en symbolen’. 
• hoofdstuk 11: hennep en bamboe deel  van de oplossing? Ze groeien allebei bijzonder vlug en kunnen zo massa’s CO2 vastleggen. Ze hebben geen van tweeën meststoffen of  pesticiden nodig. Bamboe is nuttig voor huizenbouw en waterzuiveringen de eetbare scheuten zitten vol mineralen; één lepel hennepzaden per dag kan vleesconsumptie vervangen.  Luc trekt een dag op met Rodolfo die er zijn levenswerk van maakt. 
• hoofdstuk 24: het bedrijf in biologische producten ‘Mae Terra;'(Moeder Aarde) is opgekocht door Unilever en zit  nu in het  pakket van Amazon….. Maar er ontstaan lokaal steeds nieuwe onderneminkjes, die zij niet  te stuiten.  Als Luc over de ontboste Cerrado (savanne) vliegt ziet hij iets nieuws: landbouw in gigantisch grote cirkels. Vanuit ht middelpunt draait een gigantisch systeem rond om water en gif uit te storten. Biodiversiteit, waar ben je gebleven?   (en dat in een streek waar veel mensen waterproblemen hebben.) Cirkels, verder niets Op de bergen zijn nog bossen. Zullen die ons redden?
• hoofdstuk 26: gif, alom tegenwoordig. Brazilië besteedde in 2017 ruim tien miljard dollar aan 540.000 ton bestrijdingsmiddelen – een vijfde van de vraag op wereldvlak; 52% daarvan was bestemd voor de sojateelt. Sinds president Dilma Rousseff in 2016 werd afgezet werden meer dn 1200 nieuwe bestrijdingsmiddelen goedgekeurd, 193 daarvan zijn verboden in de EU (maar worden vaak wel door Europese bedrijven verkocht aan Brazilië!) In 2017 waren er meer dan 5000 gevallen van pesticiden vergiftigingen. 

Lees zelf: het boek is informatief, soms ontroerend. Te bestellen bij hansluyten.dabar@gmail.com  voor € 19  plus €5 verzendkosten. 

Titel: een wereld van verdoken slavernij. 

Eerdere berichten op deze site over Brazilië / Zuid Amerika:

Stinkende drek verpest vakantie op parelwitte Mexicaanse stranden 6 augustus 2019  In het nieuwe boek staat een hoofdstuk gerelateerd aan dit artikel: ongeremde algengroei door mest-vervuiling van de rivieren, niet alleen aan de monding van de Missisippi, maar nu overal op de wereld.

Gaat het met de Cerrado (savanne) in Brazilië óók de verkeerde kant op? 23 november 2018. Het verhaal over de ‘ontsluiting’ van de Cerrado door Nederlandse bedrijven. Wegen, havens, vervoer; noem het op en de Nederlandse bedrijven zijn erbij betrokken, met ontwikkelingsgeld. Hoe is het mogelijk? Nieuwe info in het boek. 

………………………………………………..

Inmiddels is er een film en een documentaire over de slavernij in Brazilië 

Braziliaanse slavenarbeid op het doek

Zelfs vandaag de dag is er in Brazilië werk als slavernij, vooral in de landbouw. Regisseur Renato Barbieri heeft een documentaire en de film “Pureza” aan dit “drama” opgedragen. De laatste zou kunnen deelnemen aan de Oscar-race.    

Begin jaren 90 in een klein stadje in de noordoostelijke Braziliaanse staat Maranhao: op zoek naar een beter leven gaat Abel, die uit een arme achtergrond komt, op weg naar de goudmijnen in de Amazone. Zijn moeder Pureza wachtte maandenlang op een teken van leven van Abel – tevergeefs. Uiteindelijk gaat Pureza alleen op pad, zoekt naar aanwijzingen en huurt een kok in op een enorme boerderij omdat ze vermoedt dat Abel daar is. Wat ze aantreft is een wereld vol onderdrukking en onmenselijke slavenarbeid waar ze nooit van had kunnen dromen. De wanhopige moeder wordt een activist.

Het schandalige verhaal dat de Braziliaanse regisseur Renato Barbieri in anderhalf uur vertelt, is gebaseerd op waargebeurde gebeurtenissen. “Brazilië was een van de laatste landen in de westerse wereld die de slavernij in 1888 afschafte, maar het was zeker niet een schone lei”, legt de 62-jarige uit. “De dag na de afschaffing begon de geschiedenis van moderne slavernij die tot op de dag van vandaag voortduurt.”

 

zie verder https://www.dw.com/de/brasiliens-sklavenarbeit-auf-der-leinwand/a-55580622

(duits)