Tijdens de stimulerende Voedsel Anders conferentie 10 en 11 juni j.l. waren er veel verschillende workshops. Een daarvan ging over stikstof, georganiseerd door leden van Platform Aarde Boer Consument (en ook van de Nederlandse Melkveehouders Vakbond). Daaraan werkten mee: Johan Vollenbroek, Geesje Rotgers, en Henk van Egmond. Hans Geurts was de moderator.
We hebben er een video van, opgenomen door Luc Geurts (waarvoor dank!) Omdat het een groot bestand is is het opgesplitst. Kijkt u zelf!
8 minuten, Moderator Hans Geurts leidt de workshop in. Hij is zelf melkveehouder in Noord Limburg en voorzitter van Platform Aarde Boer Consument
Hoe is het probleem ontstaan? De Raad van State heeft na een procedure aangespannen door MOB (zie onder) de PAS (Programma Aanpak Stikstof, het Nederlandse stikstofbeleid) onderuit gehaald. Daar konden boeren een vergunning krijgen om stikstof uit te stoten. Vooral getroffen zijn de ‘PAS melders’* Hans: de uitstoot van stikstof veroorzaakt problemen in verschillende sectoren, woningbouw, industrie, luchtvaart etc. De stikstofcrisis is een stikstofmoeras geworden. He speelt al 3 jaar. Het enige wat de overheid kan bedenken is grootschalig boeren uitkopen. De doelstellingen zijn extreem, onhaalbaar.
18.44 minuten Johan Vollenbroek, MOB (Mobilisation for the Environment)
Johan spreekt via Zoom en is goed te verstaan. In een hoog tempo worden ons sheets voorgeschoteld, gelukkig kort qua tekst. Een greep:
-Nederland is door het EU hof veroordeeld wegens falend natuurbeleid, er wordt niet gesproken over stikstof.
– Na en sheet over het geleidelijk verdwijnen van de wilde dieren en de toename van mensen en gedomesticeerde dieren na de start van de landbouw, volgt een sheet over de plotselinge stijging van CO2 wegens teveel dierlijke voeding (waarvoor we dieren zijn gaan houden).
– de piek van de stikstof-depositie was in 1990. In 20 jaar is al een behoorlijke beperking bereikt, maar bij lange na nog niet genoeg. Vooral ammoniak is een probleem: gevaar voor de menselijke ademhaling, voor het bodemleven, en de verdwijning van insecten en vogels.
– de hoeveelheid geaccumuleerd zuur neemt nog toe; Nederland heeft de hoogste depositie van de EU, nl 50 kilo per ha per jaar. (Het gemiddelde is 12 à 13 kilo, zoals in Zweden). We ‘exporteren’ veel meer stikstof dan er over onze grenzen naar binnen drijft.
– bronnen van die stikstof: landbouw 47%, uit het buitenland 32%. De landbouw veroorzaakt 90% van alle ammoniakemissies (ammoniak = de schadelijkste vorm van stikstof).
– Nederland is ook de kraamkamer van zoönosen (van dieren afkomstige virussen).
– kaderrichtlijn water moet nog getackeld worden: Nederland staat in Europa onderaan w.b. waterkwaliteit, lager dan Cyprus etc.
– als de vleesconsumptie met 80% afneemt is er nog ruimte om het tij te keren en de opwarming binnen 2 à 3 graden te houden.
Zie verder de video. Dit alles wordt onderbouwd door publicaties van o.a. de Raad v.d. Leefomgeving , onderzoekcentrum Roland Bobbink , en zie ook de website van MOB
19 minuten, Geesje Rotgers – Stichting Agrifacts, onderzoeksbureau.
Agrifacts is een paar jaar geleden opgericht. De redactie bestaat uit 4 vaste medewerkers (1 onderzoeker, 3 journalisten), de rest is freelancer. Ze hebben leden maar krijgen ook donaties. Ze krijgen veel meer verzoeken dan ze kunnen oppakken.
– De rode draad in haar verhaal: rapporten van de overheid kloppen niet met de werkelijkheid, deels omdat men uitgaat van veel te kleinschalige gebieden: een ha. (100 x 100 m). In het buitenland gebruikt men rasters van 5 km2, dati is 5000 x 5000 m! (Alleen in Vlaanderen gebruikt men ‘ons’ model, met enkele wijzigingen). In het buitenland is veeleer sprake van nationaal beleid, en men werkt niet met vergunningen maar met richtlijnen.
– Al in 2014 was de PAS (Programma Aanpak Stikstof) in voorbereiding. Volgens de rapporten daalde er dankzij het beleid steeds minder ammoniak neer, maar metingen lieten een andere trend zien. Uitkomsten van modelberekeningen waren gunstig maar in het milieu was er geen meetbaar effect.
– Mensen achter die modellen waren niet happy dat de modellen steeds werden bijgesteld. In 2010 werden ze weer ‘hereikt’, toen ging de lijn omhoog. De maatregelen hadden een steeds groter effect zo leek het. Werken de emissie-arme stallen minder goed dan gedacht? Lijnen bijgesteld naar een neerwaartse trend.
– Oude vergunningen van 20 jaar geleden blijken opeens leidend te zijn. Reparatie op reparatie, wat de uitvoering alleen maar moeilijker maakt (Al in 2014 zei een bron: ‘Ik vrees dat de natuurbeschermingswet een spoor van kommer en kwel gaat nalaten’)
– Het heeft knap lang geduurd tot de MOB (Vollenbroek) de boel in 2019 onderuit wist te halen (uitspraak van de Raad van State). De onderzoekscommissie: ‘Het grote punt is dat het hele detaillistische beleid, tot op hectare niveau, is gekoppeld aan de vergunningen. ‘ Herman Vreugdenhil, voor de SGP in de Staten van Brabant: ‘dankzij dit rekenmodel zijn vergunningen vogelvrij’.
– Hier wordt ammoniak in de lucht gemeten. Hoe weet je dan waar het neerdaalt? De universiteit van Amsterdam heeft nu metingen van overal ter wereld bij elkaar gehaald om ze te checken. Tot hoever kun je zeggen: de ammoniak komt van DAT bedrijf?
Zie verder de video.
20 min., Henk van Egmond – NMV, Nieuwkoopse aanpak
– Henk boert aan de zuid-west kant van de Nieuwkoopse plassen, op de klei van een uitgeveende polder, met de wind meestal naar de polder toe. Het is een van Nederlands laagste polders, 7 m. diep; het water wordt op 70 cm diep gehouden. De Nieuwkoopse Plassen zijn een Natura 2000 gebied van ong. 2000 ha. Aan de andere kant (z.o.) , op het veen gelden de meeste natuurplannen, en verlaagde waterstand op de meeste percelen. Daar moeten de boeren eigenlijk weg maar dat willen ze helemaal niet. Protest heeft uiteindelijk tot een plan geleid (‘coöperatie Nieuwkoopse Aanpak’) waarmee ze zelfs in het Casthuis zijn geweest. Daar zit Henk overigens niet bij, aan zijn kant kunnen de boeren verder met hun bedrijf dus hebben ze er minder behoefte aan.
– Voor de natuurplannen worden bepaalde plantjes als richtlijn genomen, bijv. de vochtige heide. Er wordt gesuggereerd da het heel slecht zou gaan maar het gaat juist steeds beter. Zorgen die natuurorganisaties wel goed voor het onderhoud? Het riet wordt nu gemaaid en dat laten ze liggen, dan komt de vochtige heide onder het riet en gaat dood. (De oude rietsnijders die er nog zijn, zeggen: je moet het maaisel afvoeren. Dat zou meteen schelen in de KDW.(Kritische depositie Waarde)
Nieuwkoopse aanpak. Het plan is: innoveren (Henk toont plaatjes van bijv. nieuwe stalvloeren en ammoniak-afzuigers) ; reduceren (minder uitstoot) en verleasen (men mag stikstof ruimte verhuren aan bijv. woningbouw, mits er 30% om niet aan de natuur gelaten wordt). Vorig jaar zijn er nog 20 boeren tot de coöperatie toegetreden, ondanks de kosten. Maar het plan is nog niet van de grond gekomen. (Ambtenaren: “het is juridisch niet houdbaar”.) Jammer. Innoveren is nog steeds goedkoper dan uitkopen, en je behoudt de boeren die het landschap onderhouden. Een een andere teelt als gras is hier niet mogelijk, dus koeien houden; de koe kan dat omzetten in eiwit. .
Wat vindt Vollenbroek van het verhaal dat de KDW’s (KritischeDepositie Waardes) flink worden overschreden maar de natuur het toch goed doet?
Vollenbroek: Ik hoor van verschillende bestuurders dat er massaal het grondwaterpeil wordt verlaagd (om de koeien op het land te kunnen laten, GG) . Combineer dit nou eens met het klimaat! Die emissie moet stoppen. Ik mis in het hele verhaal een link met het klimaat. (Henk: ‘we kúnnen het grondwater niet eens verlagen, dan word ik meteen op de vingers getikt.’ Hij zegt nog iets over drainage.). Sjaak uit Schagen zegt dat het ammoniak verhaal niet klopt. (‘Ammoniak is zwaarder dan lucht en slaat alleen neer bij regen, vóór het bij de natuur is., óf blijft honderden meters in de lucht hangen.’ Hij haalt ook Jan Kees Vogelaar aan: ‘blijf doorbemesten…’ ( Sjaak: ‘de meeste planten varen er wel bij.’)
V: ik hoor hier een hoop technische onzin. Ik heb jarenlang les gegeven in de b-vakken en weet hoe het zit. Ga eens kijken op de site van het RIVM (daar heeft men een ammoniak-netwerk) of van MOB hoe het echt zit. En Vogelaar is een tovenaar als hij dit naar buiten brengt. Die verspreiding-sberekeningen zijn international getoetst en worden overal gehanteerd. Er is een bak aan schade. Een kwart van de landbouwgronden in Nederland is NIET gevoelig, dat is prima. Maar de rest kan er niet tegen. Leg klimaat, stikstof en biodiversiteit eens allemaal naast elkaar. Ik ben het wel eens met de vorige spreker: hebben we nog koeien nodig? Ja, en dat kan in de veenweide gebieden, maar met een hogere grondwaterstand. en een kleinere maat koe. Ik zou de boeren willen vragen kijk eens naar het klimaat. Ik denk dat we over 5 jaar de veestapel drastisch moeten beperken, in de VS en overal, want het loopt allemaal mis.
Geesje’ Jammer dat hier geen debat op komt, er komt meteen een verhaal ‘f’out fout fout’. Ze meldt dat een aantal databanken voor haar niet toegankelijk zijn.
Studente Wageningen: Wat zou Vollenbroek aan advies willen geven? V: Ik ben het ook niet helemaal eens met die modellen van het RIVM. Maar ik ben vorig jaar eens naar Schaarsbergen gefietst en ik ben me kapot geschrokken. Grotendeels pijpestro, en het oude eikenbos zag er verschrikkelijk uit. Ga eens met een boswachter praten. Kijk eens naar het integrale plaatje, d.w.z. kijk ook naar het klimaat. Dat gaat straks als een wals over jullie heen.
Hans: de melkveehouderij is een wereldwijd gebeuren. Als wij gaan ophouden gebeurt dat wereldwijd nog niet. Onze veestapel is al afgenomen, in India etc. is die al enorm toegenomen.
=====================================
* De PAS-melders’ hoefden eerst alleen maar gegevens door te geven, ze hadden geen vergunning nodig werd gezegd. Maar nu de PAS van de baan is zijn die meldingen ook van de baan, en hebben ze geen vergunning. Dat veroorzaakt voor die boeren veel problemen. Pas deze week , 14 juli, heeft de regering beloofd dat ze die vergunning alsnog krijgen naarmate meer boeren uitgekocht worden. )
