We kunnen beschikken over 30% van het aardoppervlak, maar we doen alsof we onbeperkt veel land ter beschikking hebben. En eigenlijk mogen we vanwege het klimaat en de biodiversiteit niks meer kappen en moeten we ophouden met grote monocultures, maar regeringen, grote bedrijven en internationale organisaties verdubbelen juist hun inspanningen om het land ‘productief’ te maken en te ‘ontwikkelen’. Om privé=investeerders aan te trekken zetten regeringen honderden miljoenen hectares in de markt als zijnde ‘beschikbaar’ zonder zich te bekommeren om degenen die er de kost op verdienen.
65% van het beschikbare land wordt beheerd door dorpelingen volgens het gewoonterecht, en zij verdienen er de kost bij rivieren en meren, in wouden en savanna’s. Zij zorgen voor deze ‘hulpbronnen’ en verdedigen ze tegen hun regeringen die de kapitalistische visie op privé-eigendom van land van het Westen hebben overgenomen. De Wereldbank is een sleutel-organisatie op dit gebied. Zij heeft in 2017 in haar rapport ‘Enabling the Business of Agriculture’ regeringen een reeks maatregelen voorgeschreven om ‘de productiviteit’ van de grond te verbeteren en de verkoop en verpachting van land te vergemakkelijken, zonodig door onteigening.
Het Oakland Instituut heeft 15 juli een rapport uitgebracht (Driving dispossession) met daarin 6 voorbeelden hoe de onttrekking van grond aan landbouw-doeleinden in zijn werk gaat.
In de Oekraïne heeft het IMF de corona-pandemie aangegrepen om ondanks grote tegenstand land te koop te zetten.. In maart 2020 werd het 19-jarige moratorium op de verkoop van grond opgeheven om in aanmerking te komen voor een lening van 5 miljard dollar van het IMF, waar het land om zat te springen. De Wereldbank en de EBRD (European Bank for Reconstruction and Development) hadden het voorbereidende werk gedaan. Boeren, landarbeiders en vakbonden en de meerderheid van de bevolking hadden stug verzet geboden omdat zij niet willen dat landbouw-conglomeraten, oligarchen en buitenlandse investeerders nog meer grip krijgen op de grond en de natuur, maar dat mocht niet baten.
Blockchain is een steeds vaker gebruikte moderne technologie die gebruikt wordt in deze privatiserings-push. In Zambia is de regering een partnerschap aangegaan met Medici Land Governance (MLG), een blockchain bedrijf , deel van de Amerikaanse online verkooporganisatie Overstock.com. Zij zeggen te helpen bij het registreren van landbezit, waarmee ze zekerheid menen te bieden aan de bewoners. Maar de CEO van Overstock legt uit: ‘het gebruik van blockchain voor aanspraken op land zal ertoe bijdragen dat we biljoenen aan minerale voorraden kunnen ontsluiten die nu ontoegankelijk zijn vanwege onduidelijk aanspraken op land’. In 2018 ondertekende hij een partnerschap met veel landen en met de Wereldbank om het gebruik van blockchain om aanspraken op land vast te leggen over de hele wereld te verbreiden.
Een derde voorbeeld is Myanmar dat land ‘zo efficiënt mogelijk’ wil gaan gebruiken door de wet op ‘leeg, braakliggend en on ontgonnen land‘ zó te veranderen dat iemand die daar woont een vergunning voor 30 jaar kan krijgen waarna het land beschikbaar komt voor landbouw, mijnbouw en andere doeleinden. Dit land is helemaal niet ‘leeg’ maar wordt door mensen gebruikt volgens het gewoonterecht. Honderden etnische groepen zoals de Karen hebben hun bezorgdheid geventileerd, met steun van NGO’s , maar het amendement op de wet is al aangenomen en er zijn al palmoliebedrijven gestart, die een bedreiging vormen voor de mensen en het ecosysteem. Deze wetswijziging zal het ook onmogelijk maken voor honderdduizenden vluchtelingen om terug te keren naar hun dorp. De helft van de staat Rakhine, waar de meeste Rohinya’s vandaan komen, wordt nu beschouwd als ‘leeg’ land.
In Papoea Nieuw Guinea waar 97 % van het land volgens gewoonterecht bewerkt wordt, worden nu miljoenen hectares beschikbaar gesteld voor palmolie, mijnbouw en houtkap, onder het mom van ‘de economische waarde van het land ontsluiten’. Ondanks internationale protesten wordt volgens de jongste plannen 20% van al het land tegen 2022 op de markt gezet, en komen er 18 ‘speciale economische zones’ (vrijhandelszones, belastingvrije bedrijventerreinen) ‘om de ontwikkeling te stimuleren’. De ervaring leert dat dit soort veranderingen leiden tot ontbossing en milieuschade en armoede en conflicten.
Het vijfde voorbeeld betreft de overeenkomst tussen Sri Lanka en de Amerikaanse ‘Milennium challenge Corporatie (MCC)’ waardoor waarschijnlijk miljoenen hectares privébezit zullen worden. Het project zal waarschijnlijk 67% van het hele land in kaart brengen en digitaliseren. Maatschappelijke organisaties hebben gewezen op het gevaar van ‘land grab’ door schuldeisers van de regering en door de overdracht van onontgonnen land aan multinationals. Gevolg: verlies van inkomen voor de plaatselijke bevolking, en ook voor landlozen en etnische minderheden. Een schrikbeeld, ook gezien de historie van verdrijving, interne kolonisatie en landgebrek.
Tenslotte bedient de rechtse president Jair Bolsonaro van Brazilië zich van een pro-business / anti-oorspronkelijke bewoners – retoriek om land van oorspronkelijke bewoners af te pakken. Hij kwam in 2019 aan de macht, en heeft ondanks enige tegenstand in het parlement landinvasies, moord en geweld tegen de oorspronkelijke bewoners toegelaten, en ook versnelde ontbossing. In deze context ontstonden de branden in het Amazonegebied in 2019
Sommigen zoals Bolsonaro zijn duidelijk over hun doelen, maar de meesten opereren onder het mom van ‘ontwikkeling’.
Wat te doen? Oakland Institute:
Alles terugdraaien is geen optie. We moeten deze kapitalistische privatisering van ons gemeenschappelijk eigendom – de bodem – nu stoppen en veranderen, om deze natuurlijke hulpbronnen veilig te stellen voor toekomstige generaties. Regeringen moeten systemen optuigen die verschillende vormen van eigendom omvatten, en een weg naar ontwikkeling kiezen die mensen helpen, in plaats van organisaties of bedrijven die het land van mensen afpakken voor hun eigen gewin. Zie voor geformaliseeerd gemeenschappelijk landbezit bijv.p. 33 van een ander Oakland rapport, ‘Losing the Serengeti’.